Режа: Сезги ҳақида тушунча Сезгиларнинг нерв – физиологик асослари Сезгилар таснифи ва турлари

Сенсибилизация – анализаторларнинг ўзаро муносабати ва машқ қилиши натижасида сезгирликнинг кучайишидир.

Сенсибилизациянинг адаптациядан фарқи:

Адаптацияда сезгирлик ошади ёки камаяди, сенсибилизацияда эса фақат ошади;

Адаптацияда сезгирликнинг ўзгариши ташқи чегараларга боғлиқ бўлса, сенсибилизацияда психологик, физиологик ҳолатларга боғлиқ бўлади.

• Синестезия қўзғатувчининг бир анализаторга таъсири билан бошқа анализаторга хос сезгининг пайдо бўлишидир.
• Сезгилар контрасти қарама-қарши сифатга эга бўлган бир вақтдаги қўзғалиш туфайли сезгирликнинг ўзгаришидир.

• С.В.Кравков (1893-1951) маълумотларига кўра бир сезги аъзоларининг фаолияти иккинчисининг таъсири туфайли ўзгаради, товуш асосан кўриш сезгиси, ёруғлик сезувчанлигини орттиради, шунга ўхшаш турли ҳидлар ҳамда ёруғлик ва ҳид билишга нисбатан сезгирликни ошириши ёки камайтириши мумкин. Бундай ўзаро таъсир сабабли мия устуни юқори қисми ва кўриш бўртиқларига тегишли ўсимталарнинг яқин жойлашганлиги туфайли бошқасига ўтиши осонроқ амалга ошади.

• И.П.Павлов томонидан анализаторларнинг мураккаб ўзаро таъсир шакллари мавжуд эканлиги қайд этилгандир. Улар бевосита бош мия пўстида намоён бўлиб, бир вақтнинг ўзида кўраётган жисмни, эшитилаётган товушни, келаётган ҳидни сезишимизда ўз ифодасини топади. Бу бош мия пўстида кечадиган физиологик жараёнларни босиб ўтиши зарур бўлган зоналар перекретик зоналар деб номланади. Сезгиларнинг классификацияси уларнинг турли специфик тавсифларига, яъни моддаллигига қараб эмас, балки ташкил этилишининг ҳар хил даражаларига қараб ҳам ажратилади.