Reja: Rentgen nurlarining kashf etilishi Rentgen nurlari va uning difraksiyasi

Vulf-Bregglar qatlam qalinligi d ga teng bo‘lgan kristall panjaraga sirpanuvchi burchak ostida rentgen nurlarini tashlab shunday sirpanish burchagi ostida qo‘shni qatlamlardan qaytayotgan nurlar bosib o‘tgan yo‘llar orasidagi ∆ farq ∆=KM+ML ga teng bo‘lishini quyidagi shartni qanoatlantiruvchi yo‘nalishda difraksion maksimum kuzatilishi aniqlandi (10.4-rasm).

∆=2dsin=ml (10.1)

bu yerda m =1,2,… . (10.1) ifoda Vulf-Bregg formulasi deyiladi. Agar oddiy kubik panjaraga ega bo‘lgan natriy xlor kristallini olsak, Na va Cl ionlari orasidagi masofa d ga teng. Bitta ionning hajmi d³ ga teng, bundan

deb yozish mumkin. N=6,02∙10²³ mol^-1 – Avogadro soni, M=5,85∙10^-2 kg/mol – moddaning molyar massasi, =2140 kg/m³ – zichligi. Bulardan foydalanib ionlar orasidagi masofani topish mumkin: d = 2,8∙10^-10 m. Noma’lum  to‘lqin uzunlikli Rentgen nurini natriy xlor kristallidan qaytishida Vulf-Bregg tenglamasidan foydalanib to‘lqin uzunligini topish mumkin.

rasm.

Umuman Laue va Vulf-Bregg usullari kristallar tuzilishini o‘rganishning asosiy usullari deyiladi. Amalda Rentgen nurlaridan ikki maqsadda foydalaniladi.

1. Rentgenostruktura analizi (l ma’lum, m,  orqali d topiladi.)

2. Rentgenospektroskopiya (d-ma’lum m,  orqali l topiladi).

Rentgenostruktura analizi va Rentgenospektroskopiya usullari orqali moddaning tuzilishi haqida muhim ma’lumotlar olinadi.