Rеjа: Relelar haqida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi Relelarning asosiy ko’rsatkichlari. Rele kontaktlarining ekspluatatsion kattaliklari. Elektromagnitli relelar. Mexanik, issiqlik

Rеlеlаr va ulаrning turlаri
Rеjа:

1. 
   Relelar haqida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi
   
2. 
   Relelarning asosiy ko’rsatkichlari.
   
3. 
   Rele kontaktlarining ekspluatatsion kattaliklari.
   
4. 
   Elektromagnitli relelar.
   
5. 
   Mexanik, issiqlik, pnevmatik relelar
   

Relelar haqida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi
Аvtоmаtik bоshqаruv sistеmаlаridа bоshqаrish, rоstlаsh, himоya, nаzоrаt vа ko’plаb bоshqа diskrеt jаrаyonlаrni аmаlgа оshirish uchun xаr xil turdаgi rеlеlаr qo’llаniladi. Rеlе kirishigа bеrilgаn signаl uzluksiz rаvishdа o’zgаrib, mа`lum qiymаtgа egа bo’lgаndаginа undа sаkrаshsimоn tаvsifli signаl hоsil bo’lаdi. Endi, kiruvchi signаl qiymаti kаmаyib, mа`lum miqdоrgа еtgаndа esа, chiqish signаli sаkrаshsimоn tаrzdа uzilаdi vа o’zining оldingi xоlаtigа qаytаdi.
Releli harakatlanadigan element yoki rele deb releli chiqish tavsifiga (6.1-rasm) ega elementni aytishadi. Uni xususiyati bo'lib, kirish x kattaligi uzluksiz o'zgarishida chiqish y miqdori sakrashsimon o'zgarishi hisoblanadi. Releni boshqa chiqish kattaligi silliq uzluksiz o'zgaradigan (kuchaytirgich, dvigatellar, transformatorlar va boshqalar) elementlardan farq qilishligi xuddi ana shu holatdir. Releni yana diskret element deb ham atashadi, chunki uni holati sakrash bilan, diskret o'zgaradi.
Rele ikkita holatga ega. «Uzilgan» holatga y=y_uz qiymat, «Ulangan» xolatga y=y_ul qiymat to'g'ri keladi. Agar x=0 bo'lsa, unda rele toksizlantirilgan va y=y_uz (a-nuqta) x qiymatini orttirish bilan, chiqish y kattaligi ma'lum chegaragacha o'zgarmaydi. Agarda x=x_ul etsa, rele ishlaydi va uning y kattaligi sakrab o'zgaradi va y_ul (b-nuqta) qiymatga erishadi. x ni yanada orttirsak ham uning qiymati o'zgarmaydi. Agarda x kattaligini kamaytirilsa hamda x=x_uz qiymatga (d-nuqtaga) etganida teskari sakrash bo'ladi, rele toksizlanadi va y=y_uz (d-nuqtadan f-nuqtaga sakraydi).

1 – rasm. Releli tavsifi.
Ish prinsipi bo’yicha elektrik relelar o’z navbatida 9-turga bo’linadi (6.2-rasm).