Mavzu: Qadimgi tarix sivilizasiyasining boshlanishi eng qadimgi odam rivojining bosqichlari

Savol va topshiriqlar:

1. 
   Qadimgi Eron aholisi va ularning mashg`ulotlari nimalar bo`lan?
   
2. 
   Fors davlatiga kim asos slogan?
   
3. 
   Dori I ning qanday islohotlari mavjud?
   

Mavzu: HIndiston sivilizatsiyalari mil. avv. I mingyillikda Hindiston
Reja:

1. 
   Qadimgi Hindistonning aholisi
   
2. 
   Hind tabaqalari
   
3. 
   mil. avv. I mingyillikda Hind davlatlari
   

Hindiston eng qadimdan ma’lum bo’lgan o’lkalardan biridir. Hindiston o’lkasi insoniyatning ilk vatanidan hisoblanadi. U osiyoning janubida joylashgan davlatlardan biridir. Uning tabiy –ati shimolda mo’tadil janubi esa juda issiq u yerda hatto qor deyarli yog’maydi . Mamlakatning har tomonidan jumladan

Shimoldan Himolay tog’i qolgan uch tomonini esa Hind okea- Ani Eriteriya dengizi , Bengal korfazi suvlari bilan o’ralgan .Markazini esa Dekkan tog’lari egallagan . Uning hududidan Hind , Gang , Jamna, Braxmaputra va boshqa daryolar oqib o’tadi . Eng qadimgi Hindistonda Hind daryosi oqib o’tgan bo’lib uni Sanskrit tilida sindzu , Pushtu tilida abasin -yaniy daryolar otasi deyishgan. Hindistondan Panjob va Mazenjodoro yodgorliklari topilgan . U Hindistondagi shahar harobalaridan bo’lib chiqqan . Xarapa va Maxenjodoro mil.avv. III mingyillikga va II mingyillikning o’talarida mavjud bo’lgan .Har ikki shahar ham qala’lari qalin , baland minorali mudofa Devorlari bilan muhofaza qilingan , u yerdan Iyeroglif va Tosh torozilar topilgan . Mil, avv 16 -13 asrlar orasida xarapa

va maxenjodoro shaharlari harobazorga aylanib inqirozga yuz tutgan. Eng qadimgi Hindiston madanyatining vujudga kelishi ibtidoiy jamoa davriga to’g’ri keladi . Qadimgi hind madanyati ularning xo’jaligi bilan chanbarchas bog’liq bo’lgan . Hind va Panjob viloyati eng qadimgi hind madaniyatining beshigi hisoblanadi . Yozuv eng qadimgi hind madaniyatining ajralmas Qismi bo’lgan . Qadimgi hind alifbosi 700 ga yaqin belgidan Iborat ekanligi aniqlangan . Tekshiruvchilar bu yozuvni o’qishga urunganlar lekin bu hozircha bu urunishlar yaxshi natija bergani yo’q . Qadimgi hindistonda haykaltaroshlik ham rivoj topgan. Bu jihatdan harappa va mahenjodorodan topilgan. Erkak kishi , raqqosa ayol va boshqa haykallar diqqatga sazovordir . Mil. avv. III -II mingyilliklarda Hind voxasida hisobsananing o’nlik tizimi mavjud ekan .Eng qadimgi Hindistonda me’morchilik ham rivoj topgan edi. Qadimgi Hind ustalari zargarlik , naqqoshlik va tasviriy san’atning boshqa sohalari ham katta yutuqlarga erishilgan . Eng qadimgi hindlar o’zlariga xos madaniyat yaratib ,bu bilan jahon madaniyati xazinasiga o’zlaring barakali hissalarini qo’shganlar. Qadimgi hindlar qanday yumush bilan shug`ullanishiga qarab to`rt guruhga ajralganlar. Bular tabaqalar yoki kasta yoki varna deyilgan. Jumladan: Kohinlar –braxmanlar, Jangchilar –kshatriylar, dehqon hunarmand va savdogarlar –vayshilar, xizmatkor va qullar –shudralar deb atalgan. Hech qanday kastaga kiritilmagan kishilar ham bo`lishgan ular –chandallar deb atalgan. “Chandal” so`zining ma’nosi “hazar qilinadiganlar”. Miloddan avvalgi I mingyillikda Hindistonda bir necha davlatlar vujudga keldi. Bular: Magadha, Koshala, Malla va boshqalar. Makedoniyalik Iskandar O`rta Osiyoni zabt etganidan so`ng mil.avv. 327 –yilda Panjob o`lkasi hududida bstirib kiradi.Aleksandr katta qiyinchiliklar bilan Hind vohasigacha yetib boradi. Mil. avv. 325 –yilda Bobilga qayitb keladi. Mil. avv. 318 –yilda yunon –makedon qo`shinlari Hindistondan butunlay quvib yuboriladi. Ularni quvishda mashhur sarkarda Chandragupta boshchilik qiladi. U shimoliy Hindistondagi barcha mayda davlatalarni birlashtirib Maurya davlatiga asos soladi. Pataliputra shaxri esa Maurya davlatining poytaxti bo`ladi. Mil. avv. III mingyillikda Ashoka davrida Maurya rivojlanishida yuksak pog`onaga erishdi. Amma keyinchalik ularni Kushon podsholigi, so`ngra eftaliylar bosib olshgan. Mil. avv. I mingyillikda Hindistonda ilm –fan rivoj topgan. Hindlar 360 kundan tarkib topgan uyosh kalendarini tuzganlar shuningdek, ular “nol”ni ifodalovchi maxsus belgini o`ylab topganlar. Ushbu mamlakatda o`ylab topilgan hindlarning o`zi “qo`shinning to`rt turi” deb ataydigan o`yin hozirda jahonda shaxmat deb atalmoqda. Hindlar birinchi bo`lib shakarqamishdan shakar olganlar. Qadimiy hind tili asosida yangi adabiy til bo`lmish sanskrit ishlab chiqildi. “Mahobharat”, “Ramayana”, “Panchatatra” eposhlari to`qilgan. Shu bilan birga yangi buddaviylik dini yaratilgan. Ushbu dinga Siddhartha Gautama asos solgan.Rivoyatlarga ko`ra Siddhartha Gautama shaxzoda bo`lib 20 yoshga to`lguncha otasi saroyida betashvish rohatda yashagan. So`ng sayohatga chiqib budda diniga asos solishga kirishadi. Bir kuni orif Budda inson son –sanoqsiz marotaba tug`ilishi va vafot etishini tushunib, keyingi hayotda odamning kim bo`lib tug`ilishini ham uning sa’y –harakatlari va amallariga bog`liqdir degan. Budda va uning izdoshlari bo`lgan buddaviylar inson yolg`on so`zlamasligi, mol –davlat to`plamasligi, tirik mavjudodlar qonini to`kmasligi lozimdegan aqidaga rioya qilishgan. Mil. avv III asrda buddaviylik jahon dinlaridan biriga aylandi.