Рeжа: Пул маблағлари ва қисқа муддатли молиявий инвестициялар ҳисобининг

Банк кўчирмаларида Ҳисоб-китобсчётига маблағларнинг тушиши ва ундан ҳисобдан чикарилиши, кун боши ва охири учун ундаги маблаг қолдикдари курсатилади.
__________________________бўйича ҳисоб-китобварағидан банк кўчирмаси
(корхона)
200 йил «____________»___________________учун

Сана	Ҳужжат раками	Банкнинг ўзаро бог-ланувчи ҳисоб-вараги	Муома ла коди	Банк белгиси	Корхона Ҳисоб-китобвараги	Д-т	К-т	Қолдик	Ўзаро боглав ҳисоб-варакл белгила! (корхон: бухгалтерия куйилад]
		Жами оборот лар

Корхона бухгалтерияси кўчирмага илова қилинган Ҳисоб-китобва тўлов хуж бўйича ҳар кайси кўчирманинг тугрилигини хамда тушган ва ҳисобдан чикарилган суммаларнинг мослигини текширади. Хато топилган такдирда корхона бу ҳақда банк муас кўчирма олинганидан сунг 10 кундан кечикмай хабар қилади.
Корхонанинг Ҳисоб-китобсчётидаги Ўзбекистан Республикаси миллий валю пул маблағларининг миқдори ва ҳаракатини ҳисобга олиш учун 5110-«Ҳисоб-кито актив пул ҳисобварагидан фойдаланилади. 5110-ҳисобварақ. дебети бўйича тушумла боғлиқ. равишда турли ҳисобварақлар кредитидан Ҳисоб-китобварагига мабла тушиши бўйича хўжалик муомалалари, 5110-ҳисобварак кредити бўйича эса ҳар; нима максадда қилинганлигига кўра Ҳисоб-китобвараги турли ҳисобваракдар маблаг л арни ҳисобдан чикариш бўйича хўжалик муомалалари акс эттирилади.

№	Хўжалик муомалаларининг мазмуни	Ҳисобварарқлар корреспондентсияси		Ёзувларни асдиқловчи ҳужжатлар
		Дебет	Кредит
1	Маҳсулот, иш ва хизматларнинг сотилишидан олинган тушумларнинг кирим қилиниши	5110	4010	Ҳисоб-китобсчётидан кўчирма
2	Асосий воситалар ва бошка активларнинг сотилишидан тушган тушумларнинг келиб тушиши	5110	4010	ҳисоб-китрб счётидан кўчирма
3	Кассадан накд пулнинг Ҳисоб-китобсчётига қайтарилиши	5110	5010	топшириш эълони ва Ҳисоб-китобсчётидан кўчирма
4	Банкдан кассага пул маблағларининг келиб тушиши (меҳнат ҳақи, Нафака, мукофотлар ва бошкалар учун	5010	5110	Ҳисоб-китобсчётидан кўчирма ва пул чеклари
5	Бюджетга ҳисобланган тўловлар бўйича қарздорлик суммаларининг ўтказилиши	6410	5110	тўлов топшириқномаси, инкассо ва Ҳисоб-китобсчётидан кўчирма
6	Мол етказиб берувчиларга сотиб олинган ТМЗлар қийматининг туланиши	6010	5110	тўлов топшириқномаси, Ҳисоб-китобсчётидан кўчирма

Бухгалтерия ҳисобининг журнал-ордер шаклидаги корхонанинг Ҳисоб-китобсчёти муомалалари 2-журнал-ордерда ва 2-қайдномада акс эттирилади. Кўрсатилган регистрларни ёзувлар қатъий хронологик тартибда Ҳисоб-китобсчётлари бўйича текширилган ва ишлов берилган кўчирмалар ва уларга илова қилинган пул хдсоб-китоб ҳужжатлари асосида амалга оширилади.
2-журнал-ордер 2009 йилнинг___ ойи учун
5110-«Ҳисоб-китоб счёти»нинг кредитидан қуйидаги ҳисобварақларнинг дебетига

Сана			Дебетланувчи Ҳисобварақлар					Жами
	5010	5510	5610	6010	6410	6520	6720
Жами

2-қайднома 2009 йилнинг___ ойи учун
5110-«Ҳисоб-китоб счёти»нинг дебетидан қуйидаги ҳисобварақларнинг кредитига

Сана	Кредитланувчи ҳисобварақлар						Жами
	Ж-о№	Ж-о№		Ж-о№	Ж-о№	Ж-о №
	2810	5010	5510	6720	6810	ва хоказо
Жами

4. Банкларда очилган махсус ҳисобварақларда бажариладиган пул муомалаларининг ҳисоби
Корхоналарнинг махсус ҳисобварақдаридаги пул муомалаларининг ҳисоби 5500-«Банклардаги махсус ҳисобварақлар» ҳисобварағида юритилади. Мазкур ҳисобварақ мамлакатимиз худудида ва ундан таишчарида аккредитивлар, чек дафтарчалари, бошқа тўлов ҳужжатлари куринишида (векселлардан ташқари), жорий, алоҳида ва боишча махсус ҳисобварақларда турган миллий ҳамда хорижий валютадаги пул маблағлари ва уларнинг хдракати тўғрисидаги, шунингдек аниқ максадлар учун молиялаш маблағлари (тушумлари)нинг алоҳида сақланадиган қисми ҳаракати ҳақидаги маълумотларни умумлаштиришга мулжалланган. Банклардаги махсус ҳисобварақларни ҳисобга олиш учун қуйидаги ҳисобварақлар очилиши мумкин:
5510-«Аккредитивлар»
5520-«Чек дафтарчалари»
5530-«Бошкд махсус счётлар».
5510-«Аккредитивлар» ҳисобварағида аккредитивларда турган маблағлар хдрак ҳисобга олинади. Аккредитив шаклида ҳисоб-китоб қилиш тартиби Марказий банк кои ларида белгилаб куйилган.
Аккредитив банкнинг шартли пул мажбуриятномаси булиб, банк бу ҳужжатни мижознинг топширигига кўра шартнома бўйича унинг контрагентига беради. Бу шартном кўра аккредитив очган банк (емитент банк) маҳсулот этказиб берувчига пул тўлаши ёҳуд шундай тўловлар ўтказиш учун бошқа банкка ваколат бериши мумкин. Бунда мижоз аккредитивда кўзда тутилган ҳужжатларни тақдим этиши ва аккредитивнинг бошка талабларини бажариши шарт килиб қуйилади.
Аккредитивларнинг қуйидаги турлари очилиши мумкин:

• 
  крпланган (депонентланган) ёки крпланмаган (кафолатланган);
  
• 
  қайтариб олинадиган ёки кайтариб олинмайдиган.
  

Агар аккредитив очилаётган вақтда эмитент банк тўловчининг ўз маблағларини ёки унга берилган кредитни эмитент банк мажбуриятлари амал қиладиган бутун муддатга «Аккредитивлар» деган алоҳида баланс ҳисобварағига қуйиш учун маҳсулот этказиб берувчи  банки (ижрочи банк) ихтиёрига утказса, бу копланган (депонентланган) аккредитив ҳисоб ланади. Банклар орасида корреспондентлик муносабатлари урнатилган ҳолларда копланмаган (кафолатланган) аккредитив ижрочи банкда унга эмитент банкнинг ижрочи банкдаги ҳисобварағидан бутун аккредитив суммасини чиқариб олиш ҳуқуқини бериш юли билан очилиши мумкин. Ҳар бир аккредитивда у кайтариб олинадиган ёки кайтариб олинмайдиган шаклдалиги аниқ кўрсатилиши керак Агар шундай кўрсатма булмаса, аккредитив кайтариб олинадиган деб ҳисобланади. Кўпайтариб олинмайдиган аккредитив унинг асосида пул оладиган маҳсулот этказиб берувчининг розилигисиз ўзгартирилиши ёки бекор қилиниши мумкин эмас. Аккредитив фақат битта маҳсулот этказиб берувчи билан ҳисоб-китоб килиш учун очилиши мумкин.
Аккредитив амал қиладиган муддат ва ҳисоб-китоб қилиш тартиби тўловчи билан маҳсулот этказиб берувчи ўртасидаги шартномада белгилаб куйилади. Шартномада қуйидаги маълумотлар кўрсатилиши зарур:

• 
  емитент банк номи;
  
• 
  аккредитив тури ва уни ижро этиш усули;
  
• 
  аккредитив очилгани тўғрисида махеулот этказиб берувчига хабар қилиш усули;
  
• 
  аккредитив бўйича пул олиш учун маҳсулот этказиб берувчи тақдим этадиган ҳужжатларнинг тўлиқ руйхати ва аниқ тавсифи;
  
• 
  товар жунатилгандан кейин ҳужжатларни тақдим этиш муддати ҳамда уларни расмийлаштиришга дойр талаблар;
  
• 
  бошқа зарур ҳужжатлар ва шартлар.
  

Eмитент кафолатланган аккредитивларни ҳаридор билан келишувга кўра ва бошка ўрнатилган корреспондентлик муносабатлари шартларига мувофиқ очади.
Маълумот этказиб берувчининг банки бундай аккредитивларни белгиланган тартибда ижро этади.
Аккредитив очмокчи бўлган тўловчи ўзига хизмат кўрсатувчи банкка (емитент банк-аккредитив учун электрон ариза беради. Бу аризада тўловчи қуйидагиларни кўрсатиши
аккредитив очиш учун асос бўлган шартнома рақами
аккредитив амал қиладиган муддат (аккредитив ёпиладиган кун ва ой);
маҳсулот этказиб берувчининг номи;
аккредитивни ижро этувчи банк номи;
аккредитив ижро этиладиган жой;
аккредитив тури ва унга доир зарур маълумотлар;
аккредитив қандай товарлар юклаб жунатиш (хизматлар кўрсатиш) учун очилаётган товарлар юклаб жунатиш (хизматлар кўрсатиш) муддати;
аккредитив суммаси;
аккредитивни амалга ошириш усули.
Eлектрон тўлов ҳужжатини тўғри расмийлаштириш учун тўловчилар маҳсулот этказиб берувчидан аккредитив бўйича унинг номига очилган ҳисобварақ раўамини аниқлаб олишлари керак Аккредитив очиш тўғрисидаги ариза аккредитив шартларини бажариш учун тўловчи банкига зарур миқдордаги нусхаларда тақдим этилади. Банк муассасасига келиб тушган аккредитивлар ҳисобини юритиш учун тўловчи банкида пули тўланадиган аккре-дитивлар» деган балансдан ташўари хўисобварак очилади. Ижрога кабул шчлинган аккре-дитив махсус шаклдаги дафтарда руйхатга олинади. Унда сана, тартиб раками, маҳсулот этказиб берувчининг номи, аккредитив муддати ва сумма кўрсатилади. Аккредитивга ўтказиш дафтарда руйхатга олинган тартиб радами берилади.
Корхоналарда пул маблағлари аккредитивга киритилиши 5510-Аккредитивлар» Ҳисобараги дебетида хўамда 5110-«Ҳисоб-китобсчёта», 5210-«Валюта счёти», 6810-«Қисқа муддатли кредитлар» ҳисобварақдари ва шунга ухшаш бошқа Ҳисобварадларнинг кредит қисмида акс эттирилади.
5510-«Аккредитивлар» ҳисобварағи бўйича ҳисобга олинган аккредитивдаги маблағлар улардан фойдаланилишига қараб (банк берган кўчирмаларга мувофиқ), одатда, 6010-Маҳсулот этказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётлар» ҳисобварағи дебетига ўтказиб борилади. Аккредитивлардаги фойдаланилмаган маблағларни банк улар олинган ҳисобварақда тиклагандан кейин бу суммалар 5510-«Аккредитивлар» ҳисобварағи кредитида 5110-«Ҳисоб-китоб счёти» ёки 5210-«Валюта счёти» ҳисобварақдари билан корреспондентсияда акс эттирилади. 5510-«Аккредитивлар» хўисобварагига дойр таҳлилий ҳисоб корхона очган хўар бир аккредитив бўйича юритилади. 5520-«Чек дафтарчалари» ҳисобварагида чек дафтарчаларида турган маблағлар ҳаракати ҳисобга олинади. Чеклар билан ҳисоб-китоб қилиш тартиби Марказий банк чиқарган қоидаларда белгилаб куйилган.