Reja: Polistirol haqida tushuncha

Plastik massalar va ulardan detallar tayyorlash. Plastik massalar tabiiy yoki sun’iy polimerlar asosida olingan materiallar bo‘lib, ularni olish yoki qayta ishlashning ma’lum bosqichida yuqori plastiklikka ega bo‘ladi. Plastik massalar oddiy va murakkab xillarga ajratiladi. Oddiy plastik massalar yolg‘iz polimerlardan iborat bo‘lib, ularga polietilen, polistirol, kapron, organik shisha va boshqalar kiradi. Murakkab plastik massalarda bog‘lovchi polimerlardan tashqari toldiruvchilar, plastifikatorlar, stabilizatorlar, katalizatorlar, moylovchi va bo‘yovchi moddalar ham bo‘ladi. Ba’zan bog‘lovchilar sifatida polimerlar o‘rniga
bitum, asfalt, sementlardan ham foydalaniladi. To‘ldirgichlar plastmassalarni fizika-mexanik, kimyoviy va texnologik xossalarini yaxshilash bilan kam yeyiladigan qiladi. Ularning narxini arzonlashtirish maqsadida tarkibiga zaruriyatiga ko‘ra 40–80% gacha to‘ldirgichlar sifatida yog‘och uni, paxta, qog‘oz, asbest, to‘qima va shisha tolalari, bo‘r, gips, grafit, kaolin, talk kukunlari va boshqa materiallar qo‘shiladi.
Plastik massalarning plastikligi, elastikligi va oquvchanligini oshirish maqsadida plastifikatorlar kiritiladi va plastifikatorlar sifatida kamfara, kana-kunjut moyi, glitserin, dibutilftolat va boshqalar. Stabilizatorlar plastik massalarga issiqlik, nur va boshqa faktorlar ta’sirida turg‘unligini oshirish maqsadida oltingugurtli birikmalar, fenollar va boshqalar ma’lum nisbatda qo‘shiladi.
Katalizatorlar sifatida magneziya, urotropin, ohak va boshqa materiallardan foydalaniladi. Ular polimer materiallarning qotish jarayonini tezlatadi.
Moylovchi moddalar plastmassalarni presslash jarayonini osonlashtirish uchun qo‘shiladi. Ularga mum, steorin, transformator moyi va boshqalar kiradi. Bo‘yoqlar plastmassaga kerakli rang beradi. Bo‘yoq sifatida oxra, rodanin, nigrozin va boshqalardan foydalaniladi. Plastik massalar xossalariga (molekulalararo bog‘lanish xarakteriga) ko‘ra termoplastik va termo-reaktiv xillarga ajratiladi.
Termoplastik plastmassalarda polimer molekulalari o‘zaro bo‘shroq chiziqli bog‘lanadi. Ular qizdirilganda yumshab, sovitilganda qotadi. Shu sababli, ularni takror qizdirib ishlov beriladi. Bu holda xossalari saqlanadi.
Polistirolning o'zi atrof-muhitga zarar etkazmaydi, ammo unga asoslangan ba'zi turdagi materiallar sog'liq uchun xavfli bo'lishi mumkinBu yonuvchan materialdir. Polistirolning xususiyatlari va maqsadiga qarab, umumiy foydalanish uchun markalar o'rnatiladi, shuning uchun iste'molchi ushbu belgilardan foydalangan holda ma'lum bir markaning polimer xususiyatlari va qo'llanilishi haqida ma'lumotga ega bo'lishi mumkinPolistirol uchun birinchi patent (ommaviy ravishda o'z-o'zidan polimerizatsiya yo'li bilan) 1911 yilda Germaniyada olingan. U erda 1920 yilda polimerni sanoat ishlab chiqarish boshlandi. 1936 yilda Yiliga 6000 tonna ishlab chiqarilgan.
Germaniyadan tashqarida polistirol ishlab chiqarishning o'sishi uzoq vaqt davomida monomerning yuqori narxi tufayli cheklangan. Ikkinchi jahon urushi yillarida AQShda stirol-butadien kauchuk ishlab chiqaradigan katta tonnali ishlab chiqarish AQShda tez rivojlanishga turtki bo'lib, tabiiy ravishda stirol narxining pasayishiga olib keldi. Urushdan so'ng, tarkibida 50 foizdan ortiq stirol bo'lgan (stirol butadien kauchukidan farqli o'laroq, stirol qariyb 30 foiz bo'lgan) polistirol va stirol kopolimerlari ishlab chiqarish mustaqil ravishda rivojlandi. Bunday samarali mahsulotlarni ishlab chiqish; kengaytirilgan polistirol, yuqori ta'sirli stirol polimerlari, ABS plastmassalari, polistirol plastmassalar, umuman olganda, polietilen va polivinilxloriddan so'ng global plastmassa sanoatida uchinchi o'rinni egalladi.
Polistirol va yuqori ta'sirli polistirol stirolni ommaviy polimerizatsiya qilish yo'li bilan olinadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. A.A Tager "Fizika va polimerlar kimyosi" ikkinchi nashriyot 1968 yil
2. Losev I.P. "Sintetik polimerlar kimyosi"
3. Malkin A.Ya. Polistirol. Fiz. Kimyoviy. ishlab chiqarish va qayta ishlash asoslari. - M .: Kimyo, 1975 - 263 b.
4. Kimyo fanidan ma'ruza matni