Reja: O’zgaruvchan tokka oid umumiy tushunchalar

0‘zgaruvchan tok zanjirlarini hisoblash, ularning vektor diagrammalari.

O‘zgarmas tok zanjirini hisoblash usullarini ikkinchi bobda ko‘rib chiqqan edik. Ushbu hisoblash usullarini o‘zgaruvchan tok zanjirlari uchun ham qo‘llash mumkin, lekin bunda tok va kuchlanishlaming R, C, L dagi faza siljishlarini albatta hisobga olish kerak. 0‘zgaruvchan tok zanjirlarining vektor diagram- malari ham ana shu faza siljishlari asosida quriladi.

Endi R, C, L qarshiliklar ketma-ket yoki parallel ulangan zanjirlami ko‘rib chiqamiz. 5- rasm, a da R, C, L ketma- ket ulangan zanjir ko‘rsatilgan.
Kirxgofning ikkinchi qonuniga binoan oniy qiymatlar uchun tenglama yozamiz:

Shu zanjir uchun differensial tenglama yozmoqchi boisak quyidagi ikki ifodani nazarda tutishimiz kerak:

Oxirgi ifoda integrallangandan keyin sig‘im kuchlanish quyidagicha yoziladi:

Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan:

Tenglama differensiallangandan keyin:

3.10- rasm, a dagi zanjiming dinamik jarayonlarini tahlil qilmoqchi bo‘lsak, differensial tenglamani ma'lum usullar bilan yechishimiz kerak. Ya’ni bu tenglama zanjirning o‘tkinchli jarayonlarini aks ettiradi.

Agar zanjirning belgilangan jarayonini hisoblamoqchi bo'lsak, kompleks sonlar uchun yozilgan tenglamalardan foydalanishning o‘zi kifoya. Kirxgofning ikkinchi qonuniga asoslanib kompleks shaklda tenglama yozamiz:

Shu tenglama asosida zanjirning vektor diagrammasini chizamiz. Faraz qilaylik, zanjirdan o‘tayotgan tokning boshlan- g‘ich fazasi nolga teng:

Zanjirning vektor diagrammasini chizganda shu tok yo‘nalishini asosiy qilib olamiz, chunki ketma-ket ulangan zanjirning barcha qarshiliklaridan bir xil tok oqadi. Aktiv qarshiliklarda kuchlanish pasayishi:

U=I*R
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   www.n.ziyouz.com Elektronika va elektrotexnika, M.Turdiyev
   
2. 
   Elektrotexnika va elektronika, A.P.Axmedov, S.B.Xudoyberganov
   

XULOSA


Men bu mustaqil ishni bajarish davomida o’zgaruvchan tok elektr zanjirlari to’g’risida bir qancha ma’lumotlarga ega bo’ldim. Bu mustaqil ish menga “Elekronika va elekrotexnika” fanining o’zgaruvchan tok qismiga yanada chuqurroq kirib borishimga juda katta yordam berdi. O’zgaruvchan tokni ishlab chiqarish, o’zgarmas tokni ishlab chiqarishga nisbatan ancha osonroq bo’lar ekan. Bundan tashqari o’zgaruvchan tokni foydali ish koefitsenti o’zgarmas toknikiga nisbatan yuqoriligi, transformatorlar orqali tok o’tganda qizish va tok isrofi kamligi, va o’zgaruvchan tok dvigatellari o’zgarmas tok dvigatellariga nisbatan ancha soddaligi bilan ham o’zgaruvchan tok o’zgarmas tokka nisbatan avzalroq xisoblanadi. Men endi kelajak hayotimda ham elektr motor sotib olmoqchi bo’lsam ham o’zgarmas tok elektr motor emas, o’zgaruvchan tok elektr motor sotib olaman. Bu mustaqil ishni bajarish davomida o’rganganlarim hayotim davomida ham as qotadi degan umiddaman.