Reja: O‘zbekiston Respublikasi kadrlar tayyorlash milliy dasturini talablari

Nazorat savollari:

1. 
   Xavo liniyalari qanday tasniflanadi?
   
2. 
   Havo liniyalari qanday jixozlanadi? Jixozlarni birma-bir aytib bering.
   
3. 
   Tayanchlar profili deb nimaga aytiladi?
   
4. 
   Tayanchlar qanday jixozlanadi?
   
5. 
   Izolyatorlarning turlarini aytib bering.
   
6. 
   SHtir va ilgakli o‘rnatgichlar nima uchun ishlatiladi?
   

2 – bob.

Avtomatika va telmexanika kabel liniyalari.

5-Ma’ruza
Kabel liniyalarining vazifasi va tasnifi.

Reja:

1. 
   Kabel liniyalarining vazifasi va tasnifi
   

Tayanch so’z va iboralar: Avtomatika va telemexanika tuzilmalari, kabel liniyalari, aloqa tuzilmalari, alyuminiyli, plastmassa, polietilen, polivinilxlorid, qo‘rg‘oshin, rezina, gofra, qobiqlar

Avtomatika va telemexanika tuzilmalarining rivojlanishi kabel liniyalarini qo‘llanishi bilan bog‘liqdir. Avtomatika va telemexanika tuzimlarida kabel yo‘llari elektr energiyani, telemexanik signallarni uzatishda keng tarqalgan.

Kabel liniyalarini yo‘l tuzulmalari uchta asosiy qismdan tashkil topadi: kabel, kabel armaturasi va kabel qurilmalari.

Bir qancha simlarning bir-biridan va erdan izolyasiya qilib, umumiy ximoya qobiqga o‘ralgan tuzilma kabel deb ataladi. Kabel simlari (tomirlar) elektr energiyani uzatish uchun xizmat qiladi. Himoya qobiqning asosiy vazifasi-kabelni namlikdan to‘la germetik muhofaza qilishdir. Temir yo‘l avtomatika, telemexanika va aloqa tuzilmalarida alyuminiyli, plastmassali (polietilen yoki polivinilxlorid), ayrim xollarda qo‘rg‘oshin, rezina, gofrlangan himoya qobiqlari ishlatiladi.

Bazi kabellar er yoki suv ostida yotqizilib, ularni mexanik ta’sirlardan himoyalash uchun qobiq ustidan po‘lat lenta yoki sim zirx qobiq o‘raladi. Bir vaqtda zirx qobiq kabelni tashqi elektromagnit ta’sirlardan himoya qilish vazifasini bajaradi.

Kabel armaturasiga kabel uzunligini uzaytiruvchi va taqsimlovchi jixozlar qatoriga ulovchi va oxirlovchi muftalar; moslashtirish avtotransformatorlari va kabelda doimiy havo bosimi etarli darajada bo‘lishini ta’minlovchi uskunalar kiradi.

Kabel qurilmalari kabel armaturalarini montaj qilish, kabellarni joylashtirish va mustaxkamlash uchun qo‘llaniladi. Ular qatoriga kabel shkaflari va yashiklari o‘rnatiladigan kabel tayanchlari kiradi.

Katta temir yo‘l uzellari va aholi yashaydigan joylarda kabel yotqizish uchun kabel kanalizatsiyalari quriladi.

Kabel liniyalarini qurishni uch xil: er osti, suv osti va havo yo‘li usullarida amalga oshirish mumkin. Yuqori ishonchliligi, puxtaligi bo‘yicha er osti kabel yo‘li qurilishi keng tarqalgan.

Kabel liniyalarining kamchiliklariga: rangli (mis, alyuminiy) metallarning ko‘p ishlatilishi, kabelning ustki va zirx qobiqlarining korroziyaga moilligi, qo‘rg‘oshin qobiqlarning-kristallararo korroziyasi kiradi.

Kabel liniyalarining beto‘xtov va ishonchli ishlashini ta’minlash maqsadida ayrim tadbirlar qo‘llanilib, bularga: korroziyaga chidamli, mexanik puxtaligini ta’minlovchi kabel konstruksiyasini ishlab chiqish; kabel yotqizish uchun qulay trassani tanlash; kabelni montaj qilish va yotqizish qoidalariga rioya qilish, hamda korroziyadan saqlash tadbirlarini o‘tkazishdir.

Avtomatika va telemexanika tuzilmalari va tarmoqlari xizmat ko‘rsatish bo‘yicha avtoblokirovka, elektr markazlashtirish, stansiya blokirovkasi va mexanik saralash tepacha tarmoqlariga ajratiladi. Kabel tarmoqlari peregon va stansiya tarmoqlariga ajratiladi.

Stansiyalarda avtoblokirovka kabel tarmoqlari, stansiya qurilmalarini postdagi jixozlari bilan bog‘lash uchun quriladi.

Avtoblokirovkaning peregon kabel tarmoqlari, peregon qurilmalarini o‘zaro bog‘lash uchun quriladi.