Reja: O‘z qatlam O‘zlashma qatlam

2. O‘zlashma qatlam. Tilimizning lug‘at tarkibida boshqa xalqlar tilidan kirib 
kelgan so‘zlar ham mavjud. Bunday so‘zlar tilning lug‘at boyligidagi 
o‘zlashma qatlamni tashkil etadi. Ular quyidagi tillardan tarixning eng 
qadimgi bosqichlarida o‘zlashtirilgan: 
1. Hind tildan o‘zlashgan so‘zlar: 
barcha, bibi, paysa, tovus, chaqmoq
.
2. Xitoy tilidan o‘zlashgan so‘zlar: 
choy, lag‘mon, shiypon
. 
3. Qadimgi yunon tilidan: 
iqlim, marvarid, marmar, ark, billur
.
O‘zbek adabiy tili leksikasining o‘zlashma so‘zlar qatlami asosini keyingi 
tarixiy bosqichlar mobaynida yaqin munosabatda bo‘lgan fors-tojik, arab, 
rus va boshqa xorijiy tillardan o‘zlashgan so‘zlar tashkil etadi. Ular 
quyidagilar misolida ko‘zga tashlanadi:
1. Fors-tojik tilidan o‘zlashgan so‘zlar: 
osmon, oftob, bahor, baho, barg, 
daraxt, gul, xona, shamol, dasta, mehribon, agar, ham 
va boshqalar. 
4. O‘zbek tili leksikasining tarixiy - funksional xususiyatlari

---

Tilning lug‘at tarkibi tashkil etadigan so‘zlarning hayotiyligi faol yoki
nofaolligiga bog‘liq. Zero, tildagi ba’zi so‘zlar kundalik hayotda iste’mol 
etilish bilan xarakterlansa, boshqa bir guruh so‘zlar kundalik aloqada juda 
kam qo‘llanadi. Shu bois so‘zlar tarixiy-funksional xususiyatiga ko‘ra faol va 
nofaol so‘zlarga ajraladi. Faol so‘zlar adabiy tilning zamonaviy me’yoriga 
xos so‘zlari bo‘lib, ular kundalik aloqada eng ko‘p ishlatilishi bilan ajralib 
turadi. Nofaol so‘zlar qatlami esa quyidagi uch turga bo‘linadi:1) tarixiy 
so‘zlar (istorizmlar), 2) eskirgan so‘zlar(arxaizmlar), 3) yangi so‘zlar