Reja: Og’iz bo’shlig’ida, me’da va ichakda ovqat hazm bo’lishining xususiyatlari

Bola o’sishi va rivojlanishida suv, mineral tuzlar va vitaminlarning 
ahamiyati. 
Bola o’sishi va rivojlanishida suvning ahamiyati. 
Tirik zot borki, suvsiz 
yashay olmaydi. Odam ovqat yemasdan bir oydan ortiq, suvsiz esa bir necha kun 
yashay oladi. Suv organizmda moddalar almashinuvi normal kechishi uchun zarur. 
Hujayralardagi suv yetarli miqdorda bo‘lgandagina undagi barcha almashinuv 
jarayonlari normal kechadi. Shuning uchun organizmga suv ham xuddi oqsillar, 
yog‘lar, uglevodlar, vitaminlar va mineral moddalar singari muntazam tushib turishi 
kerak. Maktab o‘quvchilari uchun bir sutkada ichiladigan suyuqlik (suyuq ovqatni 
ham hisobga olganda) 1,2-1,5 litrdan oshmasligi kerak. 
 
Bolaning o ‘sishi va rivojlanishi organizmining suv bilan yetarli darajada 
ta’minlanishiga bog‘liq. Tashqi muhitning odatdagi harorati va namligida odamning 
sutkalik suv balansi taxminan 2,2-2,81. Organizm bir sutkada siydik bilan 1,5 1, ter 
bilan 400-600 ml va najas bilan 100-150 ml suv yo‘qotadi. Havo harorati yuqori 
bo‘lib, suv almashinuvi buzilganda organizm ko‘p suv yo‘qotadi.
 
Bola o’sishi va rivojlanishida mineral moddalarning ahamiyati.
Mineral 
moddalarsiz organizm yashay olmaydi. Ular xuddi oqsillar kabi muhim qurilish 
materiali hisoblanadi: skelet suyaklarining tuzilishida, tish to‘qimalarining 
shakllanishida ishtirok etadi. Mineral tuzlar organizmdagi biologik suyuqliklar 
osmotik bosimini ma’lum darajada tutib turish, organizmda kislota-ishqor 
muvozanatini boshqarish uchun zarur bo‘ladi: bir qator hayotiy jarayonlar faqat 
mineral moddalar ishtirokida sodir bo‘ladi. O‘smiriik yoshidagi organizmning 
mineral tuzlarga bo'lgan ehtiyoji katta yoshlilarga nisbatan katta. Bunga 
organizmning tez o‘sishi va shakllanishi, shuningdek, moddalar almashinuvining 
juda jadal kechishi imkon beradi. Organizmga zarur bo‘ladigan mineral tuzlarga 
natriy, kahy, kalsiy, fosfor, temir, oltingugurt, marganets va boshqalar kiradi. Bu 
mineral tuzlar oziq-ovqat mahsulotlari tarkibida bo‘ladi.
Kalsiy
- fermentlar va hujayralar ichidagi almashuv jarayonida qatnashadi. 
Kalsiyning bufar sistemasi hosil bo‘lishidagi roli katta ahamiyat kasb etadi. Bundan 
tashqari, kahy ionlari mushaklardagi nerv qo‘zg‘ahshida ishtirok etadi. Kalsiy 
hayvon va o‘simlik mahsulotlarida bo‘ladi.
Temir.
Organizmdagi 60% temir gemoglobinning asosiy qismini tashkil 
qiladi. Temir organizmda to‘plamlar hosil qilish xususiyatiga ega. Oziqa bilan 
iste’mol qilinayotgan temir miqdorining kamayishi anemiyaga olib keladi. Temir 
hujayralardagi almashinuv jarayonida qatnashadi.
Jadval
Bola organizmining mineral tuzlarga bo‘lgan ehtiyoji (mg)

---

Yoshi 
kalsiy 
fosfor 
magniy 
temir 
1 oylik chaqolaq 
240 
120 
50 
1,5 
1-6 oylik 
500 
400 
60 
6 
7-12 oylik 
600 
500 
70 
10 
1-3 yosh 
800 
800 
150 
10 
4-10 yosh 
1200 
1650 
300 
18 
11-13 yosh (o‘g‘il bola) 
1200 
1800 
350 
18 
11-13 yosh (qiz bola) 
1100 
1650 
300 
18 
14-17 yosh (o‘g‘il bola) 
1200 
1800 
300 
18 
14-17 yosh (qiz bola) 
1100 
1650 
300 
18 
Yod
- mikroelementlari yetishmasligidan endemik kasalliklari kelib chiqadi. 
Yodning fiziologik ahamiyati qalqonsimon bez faoliyatiga bo‘lgan ijobiy va salbiy 
ta’siri bilan har akterlanadi. Organizmda yod yetishmasligi qalqonsimon bez 
faoliyatining buzilishi va buqoq paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Bu kasallikning 
oldini olishning maxsus va umumiy qoidalari bo‘lib, maxsus qoidaga organizmning 
yod bilan ta’minlanishini tashkil etish kiradi (yodli tuzlardan foydalanish shular 
jumlasidandir). Umumiy qoidaga esa bolalar uchun sanitariya-gigiyena tavsiyalari 
kiradi.