Reja: "Obekt" va "predmet" tushunchalarining mohiyati

Aleksandr Humboldt (1769-1859) fanga “sayyoraning umumjonliligi” va “hayot sferasi (die Lebensspharyo)” tushunchalarini va hayot sferasini uchala jonsiz sferalar bilan bir qatorda tabiiy geografiyaning predmetiga kiritdi. A.Humboldtning tasavvurida butun olam – o`zaro bog`liq va o`zaro ta’sirdagi sistema. U U.Hilbert va B.Varenius izidan borib o`ziga xos Yer qobig`ini ajratadi va I.M.Zabelinning (1973) ta’biri bilan aytfanda “uni harakatga keltirdi”. U o`zining “Kosmos” deb nomlangan asarida sayyoramizning ikkita qobig`ini - umumiy (gazli - qayishqoq, atmosfera) va dengizdan iborat bo`lgan juz’iy qobiqni ajratadi. Uning fikricha, bu sayyoraviy qobiq - havo va dengiz – tabiatda bir butunni tashkil etadi, ularga Yer yuzasidagi iqlimlarning barcha xilma xilligi bog`liq; bundan tashqari, iqlimga dengiz va (quruqlik) yerning taqsimlanishi, qattiq yerning parchalanish va qiyofasi, tog`larning yo`nalishi va balandligi ham ta’sir ko`rsatadi. Shu sababli havo, dengiz va yerning o`zaro ta’siri to`g`risidagi tushunchadan meteorologik hodisalarni geognostikaning ko`rsatmalari yordamisiz tushunib bo`lmaydi.
Avsraliyalik geolog olim Edvard Zuess (1831 - 1914) o`zining “Yer qiyofasi” deb nomlangan mashhur asarida (1875) Yer shari qobiqlarining majmuasini ajratadi va A.Humboldtning die Lebensspharyo terminini biosfera deb qayta nomlaydi. U o`zining bu asarida geografik qobiqning poydevorini hosil qiladigan Yer po`stining materiklardagi tuzilishi va rivojlanishi to`g`risidagi fikrlarni umumlashtirgan.
D.N.Anuchin (1843-1923) ham o`zining tadqiqotlarida geografik qobiq geografiya fanlarining obekti degan g`oyaga juda yaqin keldi, biroq bu tushuncha biroz keyinroq yuzaga keldi. Uning fikricha, geografiyaning obektini barcha davrlarda Yer, uning olamning boshqa jismlariga, o`z-o`ziga, ayniqsa o`zining yuzasiga bo`lgan munosabati tashkil etgan. Chunki Yer yuzasi turli Koinot va tellurik kuchlar faoliyatining arenasi bo`lib, bu kuchlarning o`zaro ta’siri natijasida uning atmo-, hidro-, lito- va pedosfera, bio- va antroposferasi tarkib topgan.
Ko`pchilik olimlarning fikriga ko`ra, geografik qobiq to`g`risidagi hozirgi ta`limotning asoschisi