Reja: Nerv to`qimasining taraqqiyoti. Neyronlarning tuzilishi

Nerv hujayrasining o`simtalari tuzilishi va funktsiyasi jihatidan bir-biridan farq qiluvchi dendrit va neyrit (akson)ga bo`linadi. Tasirotlarni qabul qiluvchi va nerv impulsini hujayra tanasiga yetkazuvchi o`simtalar dendritlar (yunoncha dendron - daraxt) deb nomlanadi.

Dendrit bo`yicha impuls hujayra tanasi tomon intiladi. Ular unchalik uzun emas va neyron tanasi yaqinida daraxtga o`xshab shoxlanib tugallanadi. Dendritlar miqdori turli neyronlarda turlichadir. Ko`pchilik dendritlar maxsus tuzilishga ega bo`lgan sezuvchi nerv oxirlari (retseptor-lar) bilan tugaydi. Ikkinchi xil o`simtalar-neyrit yoki akson (yunoncha axis - o`q) nerv hujayrasi tanasidan ancha uzoq masofagacha davom etadi. Usimtalar uzunligi bir necha mikrondan 1 -1,5 m gacha bo`lishi mumkin. Neyritlar nerv hujayrasidan chiqqandan so`ng yon shoxchalar - kollaterallar hosil kilishi mumkin. Neytritlar nerv impulsini nerv hujayrasi tanasidan boshqa nerv hujayrasiga yoki ishchi organlarga (mushak, bezlarga) o`tkazadi va ularda effektor nerv oxirlari hosil qilib tugallanadi. Dendritlar butun uzunligi bo`yicha bir xil po`g`onlikka ega bo`lmay, bazi joylarida bo`rtib chiqqan do`mboqchalar xosil qiladi. Elektron mikroskop ostida do`mboqchalarda parallel joylashgan sitomembranalar ko`rinib, ular do`mboqcha yuzasiga perpendikulyar holatda turadi. Ular hujayra tanasining va dendritlar yuzasining 40% ini egallaydi, Do`mboqchalarda boshqa hujayraning o`simtalari kelib tugaydi va neyronlararo kontaktlar hosil qiladi.