Режа: Moliyaning mohiyati va vazifalari. Moliya tizimi

Fiskal siyosat ko’rsatkichlari

Yillar	Davlat byudjeti daromadlari, mlrd. so’m	Davlat byudjeti xarajatlari, mlrd. so’m	Davlat byudjeti kamomadi, YaIM ga nisbatan %
2001	1266,9	1313,8	-1,0
2003	2342,1	2376,9	-0,4
2005	3433,3	3420,0	+0,1
2006	4485,5	4388,4	+0,4
2010	13596.7	13386,9	+0,3
2012	21297,3	20910,7	+0,4
2013	26261,5	25907,0	+0,3
2014	31729,5	31419,6	+0,2
2015	36492,7	36289,8	+0,1

Byudjet taqchilligi – bu davlat byudjeti xarajatlarining uning daromadlaridan ortiqchaligidir

davlatning jamiyat hayotidagi rolining o’sib borishi, uning iqtisodiy va ijtimoiy vazifalari kengayishi

milliy va jahon bozori kon’yukturalaridagi davriy tebranishlar

iqtisodiy inqirozlar

davlatning iqtisodiy siyosatidagi o’zgarishlar

Byudjet taqchilligi sabablari

Byudjet taqchilligining aniqlanishi

• taqchillikning mutloq miqdorida
• taqchillikning YaIM miqdoriga nisbiy o’lchamida

Byudjet taqchilligini qoplash (moliyalashtirish) manbaalari

Davlat

krediti

Qo’shimcha

pul emissiyasi

Tashqi

qarz

Bunda davlat qarz oluvchi (kreditor) sifatida chiqadi, ya’ni davlat zayom obligatsiyalarini chiqarish orqali iqtisodiyot sub’ektlarining moliyaviy resurslarini jalb qiladi.

Bunda Markaziy bank muomalaga tovar hajmining ko’payishi bilan qoplanmagan qo’shimcha pul massasini chiqaradi. Pul massasining o’sishi jamiyat real boyligining ko’payishi bilan birga bormasligi tufayli inflyatsion jarayon kuchayadi

Xalqaro kredit rivojlangan sharoitda davlat o’ziga zarur moliyaviy resurslarni milliy chegaradan tashqaridagi manbaalardan jalb qilishga harakat qiladi. Tashqi qarzlar milliy daromadning foiz to’lovlari shaklida chetga chiqib ketishiga sabab bo’ladi.

Davlat qarz majburiyatlarini to’lash vaqtini kechiktirish usullari:

qisqa muddatli majburiyatlarini, o’rta va uzoq muddatli zayomlarga almashtirish

qisqa muddatli majburiyatlarini ancha yuqori foiz bo’yicha yangi,

uzoq muddatli zayomlar chiqarish hisobiga sotib olish