Reja: Molekulalarning tebranma spektrlari

a-doimiy son bо‘lib U(r) funksiyaning kо‘rinishiga bog‘liq bо‘ladi. Garmonik ossillyator bо‘lsa

a=1 bо‘ladi.

@X_4545

1.1-jadval

Molekula	D, kkal/mol	K:10-2, N/m
HF	145	8,65
NSl	102	4,47
NVr	87,5	3,78
HJ	71,5	2,89

va

bularni solishtirib quyidagi ifodani yozishimiz mumkin.

@X_4545

1.6-rasmdagi

chiziq deyiladi yoki fundamental о‘tishlar ham deyiladi.

о‘tish paytidagi hosil bо‘lgan spektral chiziqga asosiy

Chastotasi

dan

va

spektral chiziqlarga obertonlar deyiladi. Obertonlarning chastotasi

ning boshqa qiymatlariga о‘tishlardan hosil bо‘lgan

@X_4545

Obertonlar intensivligi jihatdan asosiy tondan 4 marta kichik bо‘ladi.

Obertonlar intensivligi jihatdan asosiy tondan 4 marta kichik bо‘ladi.

Angarmonik ossillyator uchun tо‘liq energiya

Xulosa qilib aytganda molekulalarning tebranma harakatlari tufayli hosil bо‘ladigan spektrlarini kо‘rinishi juda murakkab. Shu bilan birgalikda suyuqliklardan, qattiq jismlardan tо‘liq ma’lumot olish mumkin

@X_4545

Ikki atomli molekulalarning tebranma-aylanma spektrlari: Bizga ma’lumki molekulada asosan uch xil harakatni kuzatish mumkin. Aylanma, tebranma va elektron. Bu harakatlarning sodir bо‘lishi uchun kerak bо‘ladigan energiyalar bir-biridan farq qiladi.

Ikki atomli molekulalarga tegishli bо‘lgan tebranma harakatlarni kо‘rib о‘tdik, ya’ni aylanma harakatlarni hisobga olmadik.

Haqiqatdan tebranma harakatlar paydo bо‘lgan joyda aylanma harakatlar paydo bо‘ladi. Ikki atomli molekulaning tebranma harakatini tekshirayotganda aylanishga va tebranishga tegishli bо‘lgan energiyani ideal holatda qattiq rotator va garmonik ossillyator energiyalarini yig‘indisidan iborat deb qarash mumkin ya’ni

@X_4545

Quyidagi 1.7-rasmda tebranma va aylanma holatlarga tegishli bо‘lgan о‘tishlar kо‘rsatilgan.

-tebranma holatga tegishli kvant sonlari

j- aylanish holatga tegishli kvant son,

Tebranma va aylanma holatlarga tegishli bо‘lgan о‘tishlar

1.7-rasm.

@X_4545

holatlar orasidagi о‘tishlar bо‘layotgan bо‘lsin. Aylanish kvant soni uchun tanlash prinsipi

ga asosan ikki harakat bо‘lishi mumkin.

harakat yoki

harakat.

qiymatiga tо‘g‘ri keluvchi chiziqlar dastasiga R-shox deyiladi.

R va R - shoxlarning chastotalari bir biridan farq qiladi. Quyidagi

qiymatiga tо‘g‘ri keluvchi chiziqlar dastasiga R- shox deyiladi.

R va R shoxlarning spektrini kо‘rinishi keltirilgan.

1.8- rasmda

R va R - shoxlar asosan siyraklashtirilgan gazlarda yaxshi kuzatiladi. Ba’zi suyuqliklar va eritmalarda tashqi sharoitning ma’lum qiymatlarida (R va T) R va R shoxlar о‘rniga Q shox kuzatiladi.

@X_4545

1.8-rasm. R va R shoxlarning spektri

Bu suyuqliklar va eritmalarning toza tebranma harakatiga tо‘g‘ri keladi. Tebranma spektrlar aylanma spektrlarga qaraganda, yaqin infraqizil sohada joylashadi va spektral chiziqlari yо‘l-yо‘l kо‘rinishga ega bо‘ladi.

1.9-rasm. Yо‘l-yо‘l spektral chiziqlar

@X_4545

Ya’ni real molekulalarning aylanma va tebranma harakatlari bir biroviga ta’sir etadi. Shu ta’sir tufayli aylanish doimiysiо‘zgaruvchan qiymat qabul qiladi

va hamda dissosatsiya energiyasi

va bu о‘zgarish ma’lum qonuniyat asosida bо‘ladi. Aylanma va tebranma harakatlarning о‘zaro ta’sirini hisobga olganda aylanish va tebranish energiyasini quyidagi kо‘rinishda yozish mumkin.

- ning о‘zgarish qonuni ya’ni

Bu formuladan

deb, katta amplitudali tebranishlarni hisobga olsak

@X_4545

da, ya’ni chiziqning chastotasi

da

Quyidagi jadvalda j ning har xil qiymatlarida R hamda P shoxlarga tegishli bо‘lgan chiziqlarning chastotasi keltirilgan.

ga teng

@X_4545

1.2-jadval

1.2-jadvaldan kо‘rinadiki aylanma-tebranma spektrlar gruppasi orasidagi masofa

teng.

Mozli formulasi

ning xususiy xollari

1)

DA

da bu formulaning 2- xususiy holi

2)

bо‘ladi.

Molekulaning tebranma aylanma harakatlarini birgalikda qarash paytida aylanish doimiyligi.

о‘zgarib turish tufayli uning о‘rtacha qiymatini olish kerak

@X_4545

E’TBORINGGIZ UCHUN RAHMAT

@X_4545