Reja: Moddalar almashinuvi va funktsiyalarining gormonlar ishtirokida idora etilishi

Gipotalamus gipofiz tizimi gormonlari. Rilizing omillar yoki liberinlar gipotalamusning nerv hujayralarida hosil bo’lib, portal kapillyarlar tizimi bo’yicha gipotalamusga o’tadi va gipofizar gormonlar sekretsiyasini, aniqrog’i, ajralib chiqishini (ehtimol biosintezini ham) susaytiruvchi ingibitor moddalarga statinlar deb ataladi. Hozirgi vaqtgacha gipotalamusda 7 ta liberinlar va uchta statinlar topilgan; xususan kortikoliberin, tireoliberin, prolaktoliberin, melanoliberin hamda somatostatin, prolaktostatin va melanostatin.
Gipotalamus va miyaning kul rang moddasidan o’tadigan nerv impulslari gipotalamik boshqaruvchi gormonlar ajralish tezligiga ta’sir etadi. Ushbu gormonlar esa gipofizar qon aylanishi portal tizimi orqali adenogipofizdan maxsus gormonlar (rilizing omillar) ajralishini ta’minlaydi. Xususan, shu tizim (nerv yo’llari) vositasida adenogipofiz gormonlarining sekretsiyasida, masalan: tashqi muhitning xilma-xil ta’siri bilan (sovuq, gipoksiya, travma(jarohatlanish), zaharli moddalar va boshqalar) yoki ma’lum bir fiziologik holatda (qo’rqish, hayajonlanish va hokazo) boshqariladi.
Gipofiz gormonlari. Gipofizda oqsil va peptid tabiatiga ega bo’lgan qator biologik faol gormonlar sintezlanadi. Sintezlanish joyiga ko’ra gipofizning oldingi, orqa va o’rta bo’lagining gormonlari farq qilinadi.
Adenogipofiz (gipofiz oldingi bo’lagining) gormonlari. Adenogipofizda tropgormonlar hosil bo’lib, qonga o’tgandan so’ng tegishli periferik endokrin bezlardan zarur bo’lgan gormonlar hosil bo’lishini ta’minlaydi. Gormon esa a’zo va to’qimalarda yaxlit organizmning tegishli kimyoviy va fiziologik javob reaktsiyasini keltirib chiqaradi. Oqsil va peptid tabiatli gormonlar uchun hujayralar sathida maxsus retseptorlar ( glikoprotein va gangliozidlarning uglevod parchalari) mavjud bo’lib, gormonlar shu retseptorlar orqali maxsus biokimyoviy o’zgarishlarni amalga oshiradi. Steroid gormonlarning retseptorlari esa sitoplazma va yadroda joylashgandir.
Quyidagi jadvalda gipofizning oldingi bo’lagi gormonlari, ularning molekulyar og’irligi hamda gormonlar yetishmasligi va ortiqcha hosil bo’lishida rivojlanadigan asosiy belgilar keltirilgan: