Reja: Mexanizatsiyalashtirilgan to`shash kompleksi Bichish usullari Gazlamani bichish uchun ishlatiladigan uskunalar

15.3. Gazlamani bichish uchun ishlatiladigan uskunalar 
Tikuvchilik sanoatida ishlatiladigan to`qimachilik materiallari xususiyat va 
tuzilish jihatidan xilma-xil bo`ladi. Tikiladigan kiyimlar assortimenti ham turli-
tumandir. SHuning uchun gazlamalarni bichish usuli ham bir xil bulmaydi. 
Gazlamaning xususiyatlariga, bichish usliga, korxonaning turiga qarab, bir vaqtda 
necha qavat gazlamani baravar qirqish mumkinligi aniqlanadi. Bunday qavatlar 
soni bittadan 250 tagacha bo`lishi mumkin. Gazlamalar bichilayotganda, 
ko`pincha, to`shamalarni oldin sektsiyalarga bo`lib olib, keyin sektsiyalardagi 
detallar qirqib olinadi. Keyingi vaqtlarda kiyim detallarini o`yib oladigan presslar 
ishlatila boshlagani munosabati bilan gazlamani to`g`ridan-to`g`ri rulondan bichib 
olishga harakat qilinmoqda. 
Gazlamani bichishning ikki xil usuli; gazlamani universal asbobda bichish 
va maxsus asbobda bichish usullari bor. 
Konstruktsiya jihatidan xilma-xil qaychilar va arralar ishlatib, gazlamani 
bichishning universal usuli kengrok tarqalgan. Bunday usulda to`qimachilik 
materiallarini har kaday fason va har qanday o`lchamdagi kiyimlarga mo`ljallab 

---

bichaverish mumkin. Bunda bir xil kiyimlarni bichishdan ikkinchi xil kiyimlarni 
bichishga o`tishda bichish uskunasi ham, qirqish asbobi ham o`zgartirilmaydi. 
Universal asbobda gazlama bichishning eng asosiy afzalligi ham ana shundan 
iborat. Universal usulning kamchiliklari shuki, bunda kiyim detallari aniq bichib 
olinmay balki kengaytiribroq qirqiladi va bichish jarayonining o`zidan oldingi 
ishlar, qavatlarni to`shash va tekislash ko`p mehnat talab qiladi. 
Ommaviy tikishning rivojlanishi, tikuvchilik fabrikalarining ixtisoslanishi, 
mehnat unumdorligini yanada oshirish va tikuvchilik mahsulotlari sifatini 
yaxshilash zarurati gazlama bichishning samaraliroq usullarini topishni talab qildi. 
Natijada gazlama bichishning yangi-yangi usullari, jumladan, presslarda, rotatsion 
qurilmalarda va boshqa uskunalarda maxsus asboblar yordamida bichish usullari 
paydo bo`ldi. 
Tikuvchilik sanoatida gazlama bichishning bunday usullari ishlatilganda, 
to`shash bilan bichish ishlari, bichish bilan kertish operatsiyalari bir vaqtda 
bajariladigan bo`lsa, materiallarni ko`proq tejash va mehnat unumdorligini ko`proq 
oshirish mumkin bo`ladi. Biroq bunday usullarda bichilganda, asboblar turi 
nihoyatda ko`payib, ularga ketadigan harajatlar ortadi, chunki bunda har bir shakl 
va har bir o`lchamli kiyimning har qaysi detali uchun bittadan asbob loyihalash va 
tayyorlash, gazlama bichishning biror usulidan boshqasiga o`tish uchun yangi 
asbobni o`rnatish va uni uzoq vaqt ishga moslash kerak bo`ladi. SHu sababli, 
mutlaqo tabiiyki, asboblarga ketgan harajatlar ularning ko`p vaqtga chidashi va 
materiallarni tejash hisobiga qoplansagina gazlamalarni maxsus asboblarda bichish 
samarali natija beradi. 

---

15.8-rasm. Vertikal pichoqli ko`chma bichish mashinasi. 
Hozirgi vaqtda tikuvchilik fabrikalarining ko`pchiligida to`shamalarni 
universal usulda qirqishda quyidagi mashinalar ishlatiladi: ko`chma bichish 
mashinalari (EZM-2 tipidagi vertikal pichoqli yoki EZDM-1, EZDM-2, OM-3 
tipidagi disk pichoqli mashinalar), statsionar mashinalar (Rl-4 va SHVn-03 tipidagi 
lenta pichoqli mashinalar). 
Vertikal pichoqli ko`chma bichish mashinasi to`shamani alohida qismlarga 
(sektsiyalarga) bo`lish, shuningdek, alohida detallarni qirqish uchun ishlatiladi. Bu 
tipdagi mashinalardan jun, yarimjun va ip gazlamalar to`shamasining balandligi 
13-15 sm gacha etganda ham foydalaniladi. 
Vertikal pichoqli EZM-2 ko`chma bichish mashinasining (15.8-rasm) 
qirqish organi qalinligi 0,8 mm, uzunligi 185 mm va kengligi 22 pichoq 1 dan 
iborat. Mashinaning tik tutqichi 2 ga joylangan pichoqning ikki yoniga 150-200 
burchakli qilib charxlangan tig`i tik tutqichdan 8-10 mm oldinga chiqib turadi. 

---

Balandligi 180 mm li tik tutqich mashinaning platformasi 3 ga o`rnatilgan. Tik 
tutqichning ustida minutiga 3000 marta aylanadigan elektr yuritgichi 4 bo`ladi. 
Ko`chma bichish mashinalari ko`chma statsionar holatda o`rnatilsa, ularni 
lentali bichish mashinalari o`rnida ishlatish ham mumkin. 
Vengriyaning 
“Pannoniya” firmasi qo`zg`aluvchan pichoqli bichish 
mashinalarining 20 dan ortiq variantlarini ishlab chiqaradi. Hozirgi paytda firma 
CS 
529 
16-1-42-K 
tipidagi 
takomillashtirilgan 
plastinasimon 
pichoqli 
qo`zg`aluvchan bichish mashinasini ishlab chiqarmoqda. Bu mashina bosh valining 
aylanishlar soni 2800 ayl/min. Elektr yuritgichi turi F572 NN 01. Gabarit 
o`lchamlari 560x185x330. Pichog`ining harakat yo`li 26 mm. Pichoq qalinligi 0,7 
mm. Qirqiladigan material qalinligi 160 mm. CHarxlash organi harakat yo`li 156 
mm. Pichoqni avtomatik o`tkirlanish vaqti 2-2,5 min. Pichoq 20 gradus ostida 
o`tkirlanadi.