|
Mashk uslubiyati juda xilma-xildir. Maktab yoshigacha bolalarda ҳarakatlar va jismoniy mashқlar birvarakayiga ҳamma uchun umumiy ҳolda kўrsatish va bajarish kўproқ olinagn jismoniy mashқlar bolaning anatomik-fiziologik қobiliyatiga moe kelsin. Bu yoshda kўproқ dinamik xarakterdagi mashқlar tanlab olinishi, bir yўla kўplab asosiy muskul guruҳlariga, organizmiga fiziologik tahsir ўtkaza oladigan, chaққonlikni, ҳarakat koordinatsiyasini rivojlantirishga sharoit yaratadiganlardan foydalanish lozim. Bu talablarga jismoniy mashқlarni velosipedda yurish, suzish, ҳarakatli ўyinlar, sport ўyinlari elementlaridan olingan mashқlar javob beradi.
Maktab yoshigacha bўlgan bolalarga statik xarakterdagi jismoniy mashқlar berish tavsiya etilmaydi. Bu mashқlar nerv tizimi va muskullarni toldiradi, қon aylanish va nafas
olishini buzadi, tўlik muskul қisқarishini talab қiladigan kuch mashklari muskul va nerv bўғinlarini ishlarini susaytiradi. Yoshi ulғaygan sari jismoniy mashқlar ҳam ўzgartiriladi va қiyinlashtiriladi. Bolalar yaslisi va boғchalarida berilladigan mashқlar «Maktabgacha yoshdagilar jismoniy tarbiyasi dasturi»da (1994) berilgan.
Bir yoshgacha bўlgan bolalarda kattalar yordamida passiv ҳarakatlar, aktiv ҳarakat elementlari umumjismoniy mashқlar (jiҳozli va jiҳozsiz, chalқancha yotish bilan, ўmbalok oshish bilan, boshni ҳar tomonga burishlar) emaklashlar, yugurishga tayyorlovchi mashklar, balandlikka chiқish va eng sodda ўyinlardan foydalaniladi. Bu yoshdagilar dasturida asosiy ўrinni ukalash (masaj) egallaydi. Uқalashga oid material «Sestra vospitatelғnitsa detskix yasley i mladshey grupp yasley sadov» degan kitobchada berilgan (1963 y.).
Bir yoshdan 3 yoshgacha bўlgan bolalarda sal kiyinroқ bўlgan umumjismoniy mashқlar, jismli va jismsiz (tўp, yoғoch, gimnastika ўrindiғi), asosiy ҳarakatlar (yurish, yugurish, muvozanat saklash mashklari, chuқurlikka sakrash), saflanishning eng oddiy mashklari (aylana bўylab yurish, bir kolona, sherenga bўlib saflanishlar), velosipedda yurish, suzishni ўrganishga tayyorlov mashklari beriladi. Dasturda bu yoshdagilar uchun kerakli ҳarakatli ўyinlar va rake mashқlariga kengroқ joy ajratilgan. Olingan ўyinlar bu yoshdagilar uchun қoidasini soddaligi ғolibni aniklashni osonligi bilan farklanadi va asosan turli obrazlar timsolida, taқlid tarzida ўynaladi (қushlar ҳayvonar va ҳ.k.).
3 yoshdan 7 yoshgacha bўlgan bolalardagi mashғulotlarga ўrgatiladi, amalda esa uni bolalar faoliyatini tashkillashning «frontal» uslubiyati deb aytishadi. Masalan, bajarilishi kerak bўlgan mashқni ayrim elementlariga kўproқ ehtibor beriladi. Uzoққa uloқtirishni kўrsagayotib oldin dastlabki ҳolatga, sўng kolgan elementlarga ehtibor beriladi.
bolashrda kattalarga nisbatan tez va yengil shartli aloka vujudga keladi, lekin ularni tez-tez kaytarib turilmasa, bu shartli aloқa mustaҳkam bўlmaydi. Ҳarakat malakasini mustaҳkamlash uchun uni kўp takrorlayverish, tolishini vujudga keltiradi. SHuning uchun қaytarishni xilma-xil variantlarda takrorlash lozim. Mashkni takroriy bajarishlar faқat ўzlashtirilayotgan material texnikasi ҳaқida shuғullanuvchi mukammal tasavvurga ega bўlgandan sўngina amalga oshiriladi. Ҳarakat
malakalarini mustaҳkamlash ҳar xil sharoitda — ўyin, musobaka, turli-xil topshiriқlarni bajarish shaklida amalga oshiriladi. «Kim shu mashkni yaxshi bajara oladi», «Kim bayroқchaga tez yugurib borib қaytib kela oladi», «Tўpni kim uzoқroқga ota oladi» yoki «Mўljalni ura oladi» kabilar. Jismoniy mashқlarni ўrgatishdagi ўziga ҳoslik ўқitish uslubiyatlarini ўzaro munosabatlarda namoyon bўladi.
Maktab yoshigacha bўlgan bolalarni ўқitishda taқlid қilish, kўrib turgan narsaga, yoki ўsha narsaga yoki oshkasiga, uni teskarisiga, pastga, balandga, orқaga va ҳ.k. deb mўljalga olish, ўyin usullarini kiritish, ўқitishni emotsionalligini oshiradi.
Maxsus bilimlarni bu yoshdagilar diafilg’mlardan, kino, mashқni tushuntirayoganda eshitayotib, ҳarakat texnikasini, ҳarakatli ўyinlar қoidalarini ўrganishda foydalanadilar va shu bilan bir қatorda shaxsiy va umumiy gigienik tushunchalarga ega bўlib boradilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
