Режа: Мактабгача ёшдаги болалар нутқини ривожлантириш қонуниятлари. «Болажон» таянч дастурида болалар нутқини ривожлантиришнинг илмий асоси. Мактабгача ёшдаги болалар нутқини ривожлантириш қонуниятлари

Теварак-атрофдаги нарса-предметларга оид матнни қайта ҳикоя қилиб беришда болалар нутқида қуйидаги камчиликлар учраши мумкин.

• 
  болалар эртакни ёрдамчи саволлар бермасдан туриб мустақил ҳикоя қила олмайди;
  
• 
  матндаги сўзларга тақлид қилиб сўзлайди;
  
• 
  баъзи муҳим воқеаларни тушириб қолдиради;
  
• 
  бир оз тўхтаб-тўхтаб ҳикоя қилади, нутқда узилиш бўлади;
  
• 
  нутқда ифодалилик етишмайди:
  
• 
  бир хил тезликда, бир хил товушда ҳикоя қилади;
  
• 
  ўзича баъзи сўзларни қўшиб, маъносиз ҳикоя қилади;
  
• 
  катталар ёрдами воситасида ҳикоя қилади;
  
• 
  ҳикоя қилиш жараёнида матн маъносини ўзгартириб юборади; - мантиқий изчилликка риоя қилмайди.
  

Болаларга «Меҳмонда», «Уйча», «Мактабга йўл» мавзулари ва уларга ишланган расмлар тавсия этилади. Ҳикоя қилиш жараёнида йўл қўйган хатолари ва ютуқлари аниқланади.
Мазкур МТМда болаларнинг нутқини кузатганда қуйидагилар асосий мезон сифатида олинади:

• 
  тавсия этилган матнни ҳикоя қилишда воқеани катталарнинг ёрдамисиз, мустақил баён эта олиши;
  
• 
  матн мазмунини тўлиқ ифодалай олиши;
  
• 
  матн мазмунини баён қилишда изчилликка риоя қилиши;
  
• 
  ифода воситаларидан фойдалана олиши;
  
• 
  нутқнинг равонлиги, тезлиги;
  
• 
  жумлаларнинг грамматик жиҳатдан тўғри тузилганлиги;
  
• 
  нутқ маданиятига риоя этиши.
  

Болаларнинг нутқини ўрганишнинг энг қулай усули, шубҳасиз, суҳбат методи ҳисобланади. Шунингдек, болаларнинг теварак-атрофда мавжуд бўлган нарсаларни кузатиш ва уларни таҳлил этиш, улар ҳақида сайрларда уюштирилган савол–жавоблар ҳам муҳимдир. Шу билан бирга, болаларнинг боғланишли нутқини ўрганишда уларнинг таржимаи ҳоли юзасидан олиб бориладиган кузатишлар ҳам муҳим аҳамият касб этади.

Адабиётлар:

1. Ахмедова З., Аюпова М., Хамидова М. Логопедик ўйин. Тошкент2013.
2. М.Аюпова. Логопедия. Тошкент-2007.

3. 
   И.Г. Веретенникова. Логопедическая работа с детьми дошкольного возроста. Тошкент – 1998.
   
4. 
   Нуркелдиева Д.А., Аюпова М.Ю.,Ахмедова З.М. Бармоқлар машқи ва логопедик ўйинлар. Тошкент “Янги аср авлоди” 2007.