Reja; Kuchlanish stablizatorlari. 2, Kompensatsion stabilizatorlar

REJA;
1. Kuchlanish stablizatorlari. 
2, Kompensatsion stabilizatorlar
3. Stabilizatorlarning asosiy parametrlari
Kuchlanish stablizatorlari. Kompensatsion kuchlanish stablizatorlari uzluksiz ta’sir etuvchi va impulsli bo‘lishi mumkin. Uzluksiz ta’sirlashuvchi kompensatsion kuchlanish stablizatori avtomatik rostlovchi tizimdan iborat bo‘lib, chiqishdagi kuchlanishning haqiqiy qiymatini namunaviy (tayanch) kuchlanishining qiymati bilan uzluksiz taqqoslab turadi. Taqqoslash natijasida yuzaga kelgan kuchlanishlar farqi kuchaytirilib boshqaruv elementiga ta’sir ettiriladi va natijada chiqish kuchlanishi belgilangan qiymatiga qaytadi. Tayanch kuchlanishi manbai sifatida kam tok bilan ishlovchi parametrik kuchlanish stablizatoridan foydalaniladi.
Kompensatsion stablizatorining stablizatsiya koeffisientini oshirish usullaridan biri boshqaruv elementi sifatida tarkibiy tranzistorlardan foydalanishdir. Tarkibiy tranzistorlardan foydalanish, stablizatsiya koeffisientini qo‘shimcha tranzistor tok bo’yicha kuchaytirish koeffisienti qadar oshiradi
Ko‘pgina elektron qurilmalarning normal ishlashi uchun ularni barqaror kuchlanish manbai bilan ta’minlash kerak. Kuchlanish o‘zgarishiga olib keladigan asosiy omillar quyidagilardir: - ta’minot tarmog‘idagi kuchlanishning tebranishi; - manba kuchlanishi chastotasining o‘zgarishi; - yuklama qarshiligining o‘zgarishi; - haroratning o‘zgarishi. Kuchlanish beriladigan qurilmaning turiga qarab, ta’minot kuchlanishining nisbiy o‘zgarishi ∆𝑈/∆𝑈. ∙ 100% 0,005 dan 3% gacha yoki undan yuqori qiymatlarda o‘zgarishi mumkin. O‘zining chiqishida doimiy kuchlanishni (tokni) avtomatik ravishda ushlab turadigan qurilmalar kuchlanish (tok) stabilizatorlari deb ataladi. Ta‘minot manbalarida ishlatiladigan kuchlanish stabilizatorlari ikki guruhga bo‘linadi: parametrik va kompensatsion. Parametrik stabilizatorlar chiziqli bo‘lmagan elementlar (stabilitronlar, varistorlar va boshqalar) asosida quriladi, ularning parametrlari beqarorlashtiruvchi omillar ta’siri ostida bevosita o‘zgarib turadi (3.1-rasm)
Kuchlanish Stabilizator: Elektron Qurilma Va Operatsion
har qanday yo'l kuchlanish barqaror emas va doimo o'zgarib turadi. Bu, birinchi navbatda, energiya iste'moli bog'liq. Shunday qilib, o'zgaruvchan tok ulash qurilmalari, sezilarli darajada elektr kuchlanish kamaytirish mumkin. o'rtacha og'ish 10% bo'ladi. elektr ishlaydigan ko'plab qurilmalar, kichik o'zgarishlar uchun mo'ljallangan. Biroq, katta tebranishlari transformatorlari ortiqcha yuk olib keladi.

Kompensatsion stabilizatorlar kuchlanish bo‘yicha teskari aloqaga ega bo‘lib, stabilizatorning chiqish qarshiligi sezilarli kamayadi va chiqish kuchlanishi nisbatan stabil holda qoladi (3.2-rasm).
Stabilizator quyidagicha ishlaydi: o‘lchash elementida chiqish kuchlanishi tayanch kuchlanishi bilan taqqoslanadi va moslashmaslik signali hosil qilinadi. O‘zgartiruvchi qurilmada moslashmaslik signali kuchaytiriladi va rostlash elementi uchun boshqaruvchi signalga aylantiriladi. Ushbu boshqaruvchi signalning ta‘sirida rostlash elementining ichki holati chiqish kuchlanishini tayanch kuchlanishiga teng holda ushlab turish uchun o‘zgaradi.
Kuchlanish stabilizatorlarining muhim elektr parametrlari quyidagilardir: 1) stabilizatsiya koeffitsiyenti:
𝐾 =
∆𝑈 𝑈
:
∆𝑈 𝑈
=
∆𝑈 ∙ 𝑈 𝑈 ∙ ∆𝑈
, (3.1)
bunda, 𝑈, 𝑈 – kirish va chiqish kuchlanishlari; ∆𝑈 – kirish kuchlanishi o‘zgarishi ∆𝑈 natijasida chiqish kuchlanishining o‘zgarishi. Umumiy holda kuchlanish stabilizatsiyasining koeffitsiyenti deb kirish kuchlanishining nisbiy o‘zgarishini stabilizator chiqishidagi kuchlanishning nisbiy o‘zgarishiga nisbatiga aytiladi.

Stabilizatsiyaning integral va differensial koeffitsiyentlari bir-biridan farqlanadi. Stabilizatsiyaning integral koeffitsiyenti 𝐾 – bu berqarorlashtiruvchi omil (kirish kuchlanishi) o‘zgarishining belgilangan oralig‘idagi barqarorlikni (stabilizatsiyani) ifodalaydi (3.3-rasm), differensial koeffitsiyent 𝐾 esa cheksiz kichik diapazonda ushbu qiymatning o‘zgaruvchanligini ifodalaydi.