|
- Mavzu: Kompyuter grafikasi va ularning turlari
Reja: - Kompyuter grafikasi tarixi va ko’rinishlari
- Kompyuter grafikasida Rastrli grafika
- Kompyuter grafikasida Vektorli va fractal grafika
-
- kompyuter grafikasining quyidagi usullari – rastrli, vektorli va fraktalli usullar yordamida grafikli obyeklarning hosil qilinishi bilan tanishib chiqamiz.
- Ma’lumotlarni grafik ko`rinishida tasvirlash ХХ asrning 50-yillarida dastlab katta EHM larda amalga oshirilgan edi. Asosan, harbiy va ilmiy izlanishlarda qo`llanilgan.
- Grafik ma’lumotlarni qayta ishlah texnologiyasi shaxsiy kompyuterlarda 80-yillarda, keskin jadallashdi.
- Xozirga kelib shaxsiy kompyuter dasturida ishlash uchun foydalanuvchiga grafik interfeysi standart bo’lib qoldi.
- Bu inson psixikasi bilan juda bog’liq: aniqlik tezroq tushunishga imkon yaratadi.
- Informatika asosiy sohasida katta o’zgarishlar kiritildi -
- Kompyuter grafikasi deyarli har bir injenerlik va ilmiy sohalarda masovafiy va proigravitelli, axborotni uzatishda ham ishlatiladi. Meditsina va reklamali ishbilarmonlar, charchoqni chiqarish va boshqa sohalarda ham ishlatiladi.
- Grafik axborotni analogli yoki diskretli ko’rinishlari mavjud.
- Diskret ko’rinishlarda fizik kattalik bir necha so’nggi qiymatni qabul qiladi. Shu bilan birga uning qiymati sakrash tartibida o’zgarib boradi.
- Аnalog ko’rinishlarda fizik kattalik cheksiz ko’plikdagi qiymat qabul qiladi. Shu bilan birga uning qiymati muttasil ravishda o’zgarib boradi.
- Misol ko’rinishida
- grafikli axborot analog ko’rinishlarda tasvir aksi bo’lib xizmat qilishi mumkin, rangi vaqti bilan o’zgarishi mumkin.
- tasvir diskret ko’rinishlarda alohida turli rangli nuqtalardan tashkil topgan va purkovchi printer yordamida chop qilingan bo’ladi.
- Qog’oz, foto- va kinoplenkada analog ko’rinishida saqlanuvchi grafik tasvir, kompyuterning raqam(diskret) formatiga qayta tuzilishi mumikin.
- Rastrli kompyuter grafikasi - bunda tasvir uni hosil qiluvchi nuqtalar (piksellar, pellar) yordamida hosil qilinishi tushuniladi. Rastr - bu gorizontal rastr qatorlar toʻplami boʻlib, bunda har bir qator alohida pellar yigʻindisidan iborat boʻladi. Rastrli grafikada tasvirlar nuqta(pixels)lar majmuasi orqali hosil qilinadi. Rastr–bu ekranning butun maydonini qoplovchi piksellar matrisasidir. Demak rastrli grafikaning asosiy elementi nuqtadan iborat ekan. Nuqtalar soni qanchalik zich boʻlsa, tasvir shunchalik aniq va tiniq chiqadi.
- Displeylar turli rejimda ishlashi mumkin. Bir qatordagi piksellar sonining ekrandagi qatorlar soniga koʻpaytmasi displeyning sezuvchanlik darajasini koʻrsatadi. Sezuvchanlik darajasi qanchalik katta boʻlsa, shunchalik hosil qilinadigan tasvirni sifati ham yaxshi boʻladi, lekin teskari nisbatda apparatura tannarxi qimmatlashib boradi. Shaxsiy kompyuterlarda ishlatiladigan displeylar 2-xil sezuvchanlikka ega:
- Past sezuvchanlik - 200 vertikal nuqtalar* 320 gorizontal nuqtalar;
- Yuqori sezuvchanlk - 1280 vertikal nuqtalar* 1024 gorizontal nuqtalar.
- Rastrli grafik muharrirlarda kompyuter ekrani juda zich chiziqlar bilan toʻr koʻrinishiga keltiriladi. Chizilgan tasvirlar esa nuqtalarni ketma-ketligi orqali hosil qilinadi.
- Rastrli grafik muharrirlarining eng ommaviy va eng mashhurlari bu Paint va Photoshop dasturlaridir. Paint dasturida chizilgan rasmlar *.bmp kengaytmali fayllarida saqlanadi. Bulardan tashqari *.jpg, *.gif, *.pdf, *.tiff va boshqa kengaytmali fayllarda saqlanadi.
- Rastrli grafikaning asosiy kamchiligi bu tasvirni kattalashtirish ya’ni masshtablashtirishda tasvirni buzilishidir. Chunki tasvir kattalashganida uni xosil qilgan nuqtalar hajmi ham kattalashadi.
- Grafik axborot analogli shakldan diskretli shaklga diskretlash yo’li bilan o’tadi, yani grafik tasvirni aloxida elementlari uzilishsiz tasvirlanadi.
- Diskretli tasvirni mozayka bilan solishtirish mumkin. tasvir kichkina fragmentlarga bo’linadi (nuqta), har bir tasvir o’z kodi bo’ladi
- Diskretashtirish jarayonida kodlashtirish amalga oshadi, yani har bir elementning o’ziga yarasha aniq yo’nalgan formadagi kodi mavjud.
- Tasvirni kodlash sifati 2 parametrga bog’liq:
- Birinchidan, tasvirni tashkil etgan nuqtalar soni qancha o’lchamlari kichik va kerakligicha ko’p bo’lsa, kodlash sifati shuncha yuqori bo’ladi.
- Ikkinchidan, ranglar qancha ko’p bo’lsa, ya’ni tasvir nuqtaning holatida imkoniyatlari ko’proq, ayniqsa, tasvir sifatli kodlashtiriladi, (har bir nuqta ko’proq sifatli axborot uzatadi) ishlatilayotgan ranglar to’plami ranglar palitrasiga murojaat qilinadi.
- Kompyuterda grafik ob’yektlarni yaratish va saqlash quyidagi ko’rinishda bo’lishi mumkin – rastrli tasvir ko’rinishi vektorli tasvir ko’rinishi
- Tasvirning har bir turi uchun kodlashning o’z usuli qo’llaniladi.
- Rastrli tasvir ko’rinish ma’lum miqdordagi nuqtalar (piksellar)dan tashkil topgan, ma’lum miqdordagi qatorlarda ifodalanadi.
- Masalan, barg tasviri aniq joylangan deb ta’riflanadi va har bir nuqtaning rangi huddi mozaika kabi tasvir hosil qiladi.
- Bunday fayllarni tayyorlash uchun Paint, Photoshop kabi redaktorlardan foydalaniladi.
- Rastrli tasvir tabiiy tasvirni juda yaxshi yetkazadi. Ular fotosurat, rasm va yuqori “tabiiylik“ni talab qilingan boshqa paytlarda juda mos tushadi.
- Qurilma rastrli usulga asoslangani uchun ham yuqorida keltirilgan tasvir monitor yoki printerga osonlik bilan uzatiladi.
- Rastrli fayllarda asosiy muammo bu kattalashtirish:
- Tasvirni kattalashtirish kerak bo’lganda dona-donalik, qavat-qavatlilik paydo bo’lib, rasm pala-partish kvadratlar (kattalashtirilgan piksellar) to’plamiga aylanib qolishi mumkin.
- Rastrli tasvir va uning kattalashtirilgan nusxasi
- katta tasvirni kichiklashirishda nuqtaning o’lchami kamayadi, shuning hisobiga kichik detallar yo’qoladi, ravshanlik yo’qolishiga olib keladi.
- Tasvir aniqligi monitor ruhsat etilgan kengligiga bog’liq.
- Monitorning imkon berish xususiyati o’zi ishga tushira olgan alohida nuqtalarning maksimal miqdori bo’lib aniqlanadi. U bir gorizontal qator nuqtalar sonini va gorizontal qator sonini vertikal bo’yicha o’lchaydi.
- U qancha baland bo’lsa, ya’ni rastr qatorlar soni va qatorlar nuqtasi ko’p bo’lsa, tasvir sifati shuncha yuqori bo’ladi.
- Zamonaviy PClarda asosan quyidagi ruhsat etilgan kengliklar ishlatiladi: 640 ga 480, 800 ga 600, 1024 ga 768 va 1280 ga 1024 nuqtalar.
- Ruhsat etilgan displey kengligi monitorni umuman aniqlamaydi, u qurilma bilan ishlovchi videokarta va dastur ta’minoti bilan aniqlaydi.
- Rastrli tasvir hajmi nuqtalarning ko’pligiga qarab nuqtaning axborot hajmi aniqlanadi, qachonki ranglarning imkoniyatlariga bog’liq bo’lganda.
- Ekrandagi rangli tasvir asosiy ranglarning (qizil, yashil, ko`k) aralashishi yo`li bilan hosil qilinadi.
- Ekrandagi har bir piksel yaqin joylashgan uchta rangdagi elementdan tashkil topadi.
- Rangli displey, shu usulni qo’llovchi RGB – monitorlari deb ataladi
- Piksel rang kodi axborot qismidagi har bir rang bazasini saqlaydi
- 24 bitli ranglar asosida ranglarni formatlash
- Vektorli kompyuter grafikasi - bunda tasvirlar chiziqlar vositasida hosil qilinadi. Chiziq sifatida egri va toʻgʻri chiziqlardan foydalanadi. Shuning uchun vektorli grafikada yaratilgan tasvirlar juda aniq chiqadi. Vektorli grafika reklama agentliklarida, dizaynerlik byurolarida keng qoʻllaniladi. Vektorli grafik dasturlarning eng mashhurlari bu Adobe ILLustrator, Macromedia Freehand, CorelDraw va boshqalar kiradi.
- Vektorli tasvir grafik tahrir kabi ko’riladi, o’zi bilan grafik belgilar(nuqta, chiziq, to’g’ri to’rtburchak, aylana va h.k.) taqdim etadi .
- Holat va grafik tahrir formasi sistemali grafik koordinatalarda beriladi, bu ekran bilan bog’liq.
- Asosan koordinata belgilari ekranning yuqori o’ng qismida ko’rsatiladi.
- Vektorli tasvir haqidagi axborot huddi oddiy harf-raqamli kabi kodlanadi va maxsus dasturlarda qayta ishlanadi.
- CorelDRAW, Adobe Illustrator, Macromedia FreeHand kabi dasturlar juda mashxur.
- VEKTORLI GRAFIKNING XOSSALARI
- Vektorli tasvirni kodlashda tasvir obyektining o’zi emas balki dastur, har safar qayta yaratayotganda foydalanadigan nuqtalar koordinatasi saqlanadi. Bundan tashqari, ranglar xarakteristikasini tasvirlash, fayl o’lchovini u qadar kattalshtirmaydi.
- Shuning uchun xotira hajmi nuqtali grafika(rastrli)ga qaraganda juda kichkina. Vektorli grafikning obyektlari oson ko’chiriladi, ularni shunchaki маnipulyatsiya qilish, tasvir sifatiga hech qanday ta’sir ko’rsatmaydi. Bu tasvirni masshtablashtirish oddiy matamatik amallar yordamida amalga oshirilganligi uchun mumkin (grafikaning avvalgi parametrlarini masshtablashtirish koeffitsientiga ko’paytiriladi).
- Fraktalli kompyuter grafikasi-esa hisoblanuvchi grafikadir. Bunda yaratilayotgan tasvirlar tenglamalar va ularning sistemalari vositasida hosil qilinadi. Shuning uchun bunday muharrirlarda hosil qilingan dasturlar katta hajm egallamaydi. Chunki xotirada tasvir emas uni hosil qiladigan tenglamalar saqlanadi.
- Fraktalli grafika badiiy kompozisiya yaratish, tasvirni chizish yoki jihozlash emas, balki uni dasturlashdir, ya’ni bunda tasvirlar formulalar yordamida quriladi. Fraktalli grafika odatda oʻyin dasturlarida qoʻllaniladi. Arxitektura va qurilish sohalarida bugun fraktalli grafika muhim oʻrin tutmoqda. Jumladan konstruktorlik va loyihalash jamda dizaynerlik-jihozlash ishlarida. Bunday muharrirlardan eng ommalashganlari bu Maple, MathCad, Auto CAD, DesingCAD, Grafic CAD va Archi CAD lardir.
- Masalan, grafik belgi nuqta o’z koordinatalari bilan beriladi (Х, У), chiziq - (Х1,У1) boshlang’ich va (Х2,У2) so’nggi koordinatalari,
- aylana - (Х, У) o’rta koordinatalari va (R) radiusi, to’g’ri to’rtburchak – (Х1, У1) (Х2, У2) diagonal koordinatalari va h.k. Bundan tashqari, har bir chiziq uchun uning turi ko’rsatiladi, (to’gri chiziq, nuqtalardan iborat chiziq), kengligi va rangi.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!
Do'stlaringiz bilan baham: |
