Reja: Kirish Savod o`rgatish metodikasining psixalogik asoslari

Alifbo darsi

Yozuv darslari

Alifbo davri yozuv darslarining vazifasi kichik va bosh harflarni to’g’ri shakllantirish, harflarni to’g’ri ulash, alifbedan o’qilgan so’zlarni namunaga qarab yozish. So’z, gap , diktantlarni yozish ko’nikmasini shakllantirishdan iborat.

Savod o’rgatish jarayonida bir darsda agar darslarning 2 – 3 qismi yozuvga ajratilsa, 20 taga yaqin so’z yoza olishlari talab qilinadi.

Ma’lumki, 1 – sinfga o’quvchilar har xil tayyorgarlik bilan keladi, bu savod o’rgatish jarayonida o’quvchilarga individual yondashishini taqazo etadi.

O’quvchilarni imkoniyatlardan kelib chiqqan holda topshiriq beriladi.

Savod o’rgatishning asosiy davrida o’qishga o’rgatish.

Ma’lumki, savod o’rgatish o’qish darslarining asosiy vazifasi o’quvchilarga tovush va harfni uni farqlash, ularga to’g’ri tasnif berish orqali bolalarda ifodali o’qish malakalarini shakllantirishdan iborat. Shuningdek, o’quvchilar lug’atini boyitish, nutqini o’stirish, bilimini oshirish, eshitish, qabul qilish sezgisini o’stirishdan iborat.

O’qishga o’rgatish uchun avvalo, o’quvchi tovush va harf bilan yaxshi tanishtirilishi lozim. Harf bilan tanishtirish bir necha xil yo’l bilan amalga oshirilib borishi lozim:

1. Mazmunli rasm asosida savol – javob usuli bilan bog’lanishli hikoya tuziladi. Undan kerakli gap, so’ng so’z ajratib olinib, so’z ustida tahlil ishlari uyushtiriladi.

   
   

2. So’z asos qilib olinadi. Analatik mashqlar yordamida tahlil qilinadi. Masalan:ot rasmi ko’rsatiladi. O tovushi o’rni aniqlab olinib, cho’zib ooo tovushi talaffuz etiladi. O’quvchilar o tovushini aytgach, uning xususiyatlari haqida so’z yuritilib, unli tovushligi aniqlanadi. O tovushli so’zlar o’ylab toptiriladi. Shundan so’ng, o harfi kema harfdan yoki rasmli alifbodan ko’rsatiladi. Bundan o harfining esda olib qolganini aytadi.

   
   

3. O’rganilgan harflar ichiga bugun o’rganiladigan harf ajratib olinadi. Bolalar uning ichida harf ajratadilar, so’ng o’qituvchi bu harf ifodalaydigan tovushni aytadi. Shu harfni kesma harf ichidan topib aniqlanadi. Shu tariqa tovush harf bilan tanishtirilgach o’qishga ajratish ustidan ishlanadi. O’quvchilarga o’rgatishda bo’g’in asos qilib olinadi.

   
   

O – na, a – na, lo – la.


l a li

gu l suv

zor siz

O’qishga o’rgatishda so’zlarni va gaplarni to’ldirib o’qish ko’nikmalarini hosil qilish o’quvchini gap tuzishga, tez fikrlashga yo’naltiradi.

She’r, tez aytish, topishmoq , qo’shiq, maqol, hikmatli so’zlardan o’qitish, yod oldirish ham o’quvchilarning o’qishga qiziqishini oshiradi, o’qish malakasini shakllantiradi, xotirasini mustahkamlaydi.

O’qish darslarning 2/3 qismi o’qishni mashq qilishga ajratilishi lozim. O’quvchilarni o’qishga o’rgatish, ularning o’qish sur’atini oshirish, ifodaliva ongli o’qish elementlarini shakllantirish, tarbiyalash, o’qish darslarining muhim vositalari hisoblanadi.

Xulosa qilib aytganda, o’quvchilarni maktab ostonasiga qadam qo’ygandan boshlab ustozlar oldiga juda ham katta ma’sulyat qo’yiladi.

O’quvchilarga xat – savod o’rgatish ta’limning muhim bosqichi bo’lib, bu davrdao’quvchilarga to’g’ri o’qich, chiroyli yozish hamda o’qiganlarini so’zlab berish o’rgatiladi.

Nutqni gaplarga, gaplarni so’zlarga, so’zlarni bo’g’inlarga ajratish, tovushlarni eshitish va talaffuz qilish, bir – biridan faqrlash, so’zda tovushlarning birin ketinligiga e’tibor berishni ham bilib olishlari ta’minlanadi.

O’quvchilarni bu davrda kuzatuvchanlik hamda diqqatini jamlay olish qobilyatlari shakllantiriladi. Ongli, aqlli va axloq – odob borasida tarbiyalash ham boshlang’ich sinf o’qituvchilariga yuklatiladi. O’qituvchilar bu davrda noan’anaviy darslardan foydalanib, o’quvchining faol ishtirok etishi, uning yozma va og’zaki nutqini rivojlantirishga, mustaqil fikrlashga, o’ylashga va xulosa chiqarishga o’rgatadi. Bunday darslarda o’quvchi zerikmay, axborotni xotirasida uzoq saqlab qoladi. Natijada yuqori sinflarda o’tiladigan mavzularga zamin yaratadi.