Reja Kirish Nazariy qism

6CO₂+6H₂O = C₆H₁₂O₆+6O₂
Nafas olish jarayonida uglevodlarning oksidlanishi kuzatiladi:
Cn(H₂O)m+nO₂=nCO₂+mH₂O+energiya
1 g uglevod to’liq oksidlanganda 17,6 kJ energiya ajralib chiqadi. Ajralib chiqayotgan energiyaning bir qismi issiqlik energiyasiga aylanadi.
Tirik organizmlarda uglevodlar turli xil funksiyani bajaradi. Ular energiya zahrasi manbai bo’lib xizmat qiladi (o’simliklarda-kraxmal, tirik organizmlarda-glikogen). O’simlik organizmlarida uglevodlar hujayrahujayra membranasining asosini tashkil etradi.


Uglevodlarning sinflanishi
Uglevodlar organik birikmalarining eng katta sinfi bo’lib, ular gidroliz qilinganda, gidrolizga uchramasligiga qarab va gidrolizga uchrab kichkina molekulalarga bo’linishiga qarab ikki gruppaga bo’linadi.
Uglevod


Oddiy Murakkab


Monosaxarislar Disaxaridlar Polisaxaridlar

Dezoksiriboza – C₅H₁₀O₄ saxaroza – C₁₂H₂₂O₁₁ kraxmal - (C₆H₁₂O₅)n

Riboza – C₅H₁₀O₅ maltoza – C₁₂H₂₂O₁₁ selluloza - (C₆H₁₂O₅)n
Glyukoza– C₆H₁₂O₆ sellobioza– C₁₂H₂₂O₁₁
Fruktoza – C₆H₁₂O₆ laktoza– C₁₂H₂₂O₁₁
g alaktoza– C₆H₁₂O₆

gidrolizlanmaydi gidrolizlanadi

Uglevodlarning xususiyatlari

Uglevodlarning to'rtta asosiy vazifalari: energiya bilan ta'minlash, energiya to'plash, makromolekulalarni qurish va oqsillar va yog'larning parchalanishini oldini olish.

Uglevodlar hazm qilish jarayonida oddiy shakarlarga bo'linadi. Ular ingichka ichak hujayralari tomonidan so'riladi va adenozin trifosfat (ATP) shaklida energiya olish uchun oksidlanadigan tanadagi barcha hujayralarga yetkaziladi.
Har qanday vaqtda energiya ishlab chiqarishda ishlatilmaydigan shakar molekulalari glikogen va kraxmal kabi zaxira polimerlari tarkibida saqlanadi.
Nukleotidlar, nuklein kislotalarning asosiy birliklari, tuzilishida glyukoza molekulalariga ega. Bir nechta muhim oqsillar uglevod molekulalari bilan bog'liq, masalan: ovulyatsiya jarayonida ishtirok etadigan follikulani stimulyatsiya qiluvchi gormon (FSH).
Uglevodlar energiyaning asosiy manbai bo'lganligi sababli ularning tez degradatsiyasi boshqa biomolekulalarning energiya uchun parchalanishiga yo'l qo'ymaydi. Shunday qilib, shakar darajasi normal bo'lsa, oqsillar va lipidlar parchalanishdan saqlanadi.
Ba'zi uglevodlar suvda eriydi, ular deyarli hamma uchun asosiy oziq-ovqat vazifasini bajaradi va bu molekulalarning oksidlanishi ko'pgina fotosintetik hujayralardagi energiya ishlab chiqarish yo'lidir.
Erimaydigan uglevodlar birlashib, himoya vazifasini o'taydigan murakkab tuzilmalarni hosil qiladi. Masalan: tsellyuloza o'simlik hujayralari devorini gemitsellulozalar va pektin bilan birga hosil qiladi.Xitin qo'ziqorinlarning hujayra devorini va artropodlarning ekzoskeletini hosil qiladi.
Shuningdek, peptidoglikan bakteriya va siyanobakteriyalarning hujayra devorini hosil qiladi. Hayvonlarning biriktiruvchi to'qima va suyak bo'g'imlari polisakkaridlardan iborat.
Ko'pgina uglevodlar kovalent ravishda oqsillar yoki lipidlar bilan bog'lanib, yanada murakkab tuzilmalarni hosil qiladi, ular glikokonjugatlar deb nomlanadi. Ushbu komplekslar ushbu molekulalarning hujayra ichidagi joylashishini yoki metabolik taqdirini belgilaydigan teglar vazifasini bajaradi.