Reja Kirish Nazariy qism

II. Ko'p atomli spirtlarga xos reaksiyalar
1. Saxaridlar hosil qilishi:
O O
C H₂–CH–CH–CH–CH–C CH₂–CH–CH–CH–CH–C
O H OH OH OH OH H OH O O OH OH H
Ca
2. Sovuqda Cu(OH)₂ bilan reaksiyasi (sifat reaksiyasi):
OH O O – H
2C₆H₁₀O₄ + Cu(OH)₂ C₆H₁₀O₄ Cu C₆H₁₀O₄ + 2H₂O
OH H - O: O _{mis(II) glukonat}
Angidridlar yoki kislota angidridlari bilan reaksiyaga kirishib murakkab efirlar hosil qoladi:


3.Oddiy efirlarning hosil bo'lishi (CH3OH uoki CH3I va h.z lar bilan reaksiyalari):

4. Fruktoza (keto-spirt boʻlgani uchun) ko’p atomli spirtlarga xos barcha reaksiyalarga kirishadi, ammo aldegidlarga xos boʻlgan reaksiyalarga kirishmaydi.
Fruktozani glyukozadan “kumush koʻzgu” reaksiyasiva Cu(OH)2 bilan reaksiyasi yordamida farqlab bo’lmaydi. Fruktoza aldegid guruh saqlamasa ham glyukozaga o’xshab “kumush ko’zgu” va “mis ko’zgu” reaksiyalariga kirishadi. Bu ishqor taʼsirida fruktozaning glyukozaga va mannozaga aylanishi bilan tushuntiriladi. Glyukoza va mannoza yuqoridagi reaksiyalarga kirishadi. D-fruktoza, D-glyukoza va D-mannozalarning suyultirilgan ishqorlar taʼsirida o’zaro bir-biriga aylanishlari epimerizatsiya deyiladi. Fruktozani glyukozadan farqlash uchun bromli suv ishlatiladi. Bromli suv fruktozani oksidlamaydi (fruktoza bromli suv ta’sirida oksidlanmaydi).
Fruktoza uchun sifat reaksiyasi - qizdirilganda rezorsin va xlorid kislota bilan reaktsiyasidir. Bu reaksiya natijasida qizil rang hosil bo’ladi.
Monosaxaridlarning bijg’ishi
Bijg’ish – bu monosaxaridlarning biologik katalizatorlar-fermentlar ta’sirida parchalanishidir. Turli mikroorganizmlar ta’sirida turlicha bijg’ish yuzaga keladi.
Hosil bo’ladigan maxsulotlarning nomiga qarab monosaxaridlarning bijgishi bir necha turga bo’linadi:

1. 
   spirtli bijg’ish:
   

C ₆H₁₂O₆ 2C₂H₅OH +2CO₂
^{Glyukoza etanol}
b) sut kislotali bijg’ish:
C₆H₁₂O₆ 2CH₃ – CH – COOH
^Glyukoza OH ^{sut kislota}
d) moy kislotali bijg’ish:
C ₆H₁₂O₆ C₃H₇COOH + 2CO₂ + 2H₂