Reja: Kirish Moliya tizimi va uning sohalari Moliya tizimida davlat moliyasining tutgan o`rni Davlat krediti va davlat qarzlari Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar kirish

1.2-rasm. Rivojlangan mamlakatlar moliya tizimining institutsional tarkibi⁵

Ayrim mamlakatlar moliya tizimida davlat moliyasi ham yetakchilik qilishi mumkin (PfBS). Bunda YAIMni taqsimlanishida davlat markazlashgan fondlar yuqori salmoqqa ega bo‘lgan mamlakatlar moliya tizimi misol bo‘la oladi. Masalan,Shvetsiya yoki Rossiya Federatsiyasi moliya tizimida davlat moliyasining ahamiyati yuqoridir. Moliyaviy oqimlar o‘xida iqtisodiyotdagi bo‘sh turgan kapitalga yega bo‘lgan sektorlardan ushbu kapitalga yehtiyoj sezuvchi sektorlarga xarakatlanuvi oqimlar nazarda tutiladi. Ushbu moliyaviy oqimlar moliyaviy vositachilar yoki moliyaviy bozorlar orqali harakatlanishi mumkin. Moliyaviy vositachilar orqali xarakatlanuvchi moliyaviy oqimlar asosan banklar, sug‘urta kompaniyalari, investitsion fondlar, xedj fondlar orqali harakatlanadi.

Moliyaviy bozorlar orqali xarakatlanuvchi moliyaviy oqimlar fond instrumentlari vositasida birlamchi va ikkilamchi moliyaviy bozorlar orqali xarakatlanuvchi moliyaviy oqimlarni ko‘rishimiz mumkin.

Tarmoqlar ichida moliyaviy resurslar harakati mavjud. Masalan, tijoriy firmalar bir-biriga moliyaviy xizmatlarni taqdim yetadilar, kreditorlar va debitorlar tashkil qiladilar. Ammo, agar biz umuman sektorni hisobga olsak, bu pul oqimlari bir-biriga qaytariladi.

Moliya tizimining asosiy funksiyalari quyidagilardan iboratdir:

• 
  Rejalashtirish funksiyasi.
  
• 
  Tashkillashtirish funksiyasi.
  
• 
  Rag‘batlantirish funksiyasi.
  
• 
  Nazorat funksiyasi
  

Tashkillashtirish moliya tizimining asosiy funksiyasi sifatida davlat moliyaviy resurslarini shakllanishi va taqsimlanish ko‘lamini aniqlash, vakolatli kredit tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish va boshqalarni o‘z ichiga oladi.

Rag‘batlantirish funksiyasi pul mablag‘larga yehtiyojni hisobga olgan holda moliyaviy faoliyatga ta’sir yetuvchi omillar nazarda tutiladi.

Moliya tizimining rejalashtirish funksiyasi maqsadlarni shakllantirish va uni amalga oshirishning moliyaviy imkoniyatlarini aniqlash bilan bog‘liq tadbirlarni ko‘zda tutadi.

Moliya tizimining nazorat funksiyasida o‘rnatilgan maqsadlarga yerishishni

solishtirish uchun olingan natijalarni baholash va me’yorlar ishlab chiqish jarayonlarini o‘z ichiga oladi.

Iqtisodiy sub’ektlarning daromadlarini shakllanish usullariga bog`liq ravishda moliya tizimini markazlashtirilgan moliya(davlat moliyasi) va markazlashtirilmagan moliya(xo‘jalik sub’ektlari va uy xo‘jaliklari moliyasi) kabi 2 asosiy turga ajratish qabul qilingan.

Moliya tizimi pul munosabatlari tizimini tashkil qilish shakli sifatida moliyaviy resurslarni shakllantirish va foydalanishni ta’minlovchi 3 asosiy o‘zaro bog‘liq tizimlarga bo‘linadi: Davlat va mahalliy boshqaruv organlarining moliyasi, xo‘jalik sub’ektlari moliyasi, uy xo‘jaliklari moliyasi(aholi moliyasi).

Iqtisodiy rivojlanishning tarixiy bosqichlarida moliya tizimi funksiyalariga asoslangan holda uning funksional vazifalari ham o‘zgarib, shakllanib boradi.Zamonaviy moliyaviy vositachilik operatsiyalari bilan shug‘ullanuvchi muassasalar qator funksiyalar bajarib kelmoqda

Moliya tizimi quyidagi funksional vazifalarni bajaradi:

1. Moliyaviy resurslarni zamon va makonda optimal qayta taqsimlaydi.

2. Moliya tizimi ma’lum davr mobaynida resurslarni bir geografik hududdan boshqasiga va shuningdek, tarmoqlar, sohalar o‘rtasida, taqsimlanishini muvofiqlashtiradi.

3. Moliya tizimi kliring operatsiyalarini amalga oshirish va tovarlar,xizmatlar va aktivlar almashinuvini rag‘batlantiradigan tarzda to‘lovlarni amalga moshirish imkonini beradi.

4. Potensial moliyaviy resurslarni unga yehtiyoj sezuvchi sohalarga qayta taqsimlaydi. Moliya tizimi risklarni boshqarish uchun imkoniyat yaratib beradi.

5. Moliya tizimi yirik masshtabdagi loyihalarni moliyalashtirish uchun kapitallarni konsentratsiyalashuvini ta’milaydi. Yoki yirik korporativ tuzilmalarning kapitalini ko‘p sonli kichik mulkdorlar taqsimlanishini ta’minlaydi.

6. Moliya tizimi turli masshtabdagi fondlarni shaklantirish bo‘yicha

moliyaviy intizomni ta’minlashga qaratilgan nazorat funksiyasini bajaradi.

7. Moliya tizimi iqtisodiyotning turli sohalarida qabul qilingan mustaqil qarorlarni o‘zaro muvofiqlashtirishga yordam beradigan narx ma’lumotlarini taqdim yetadi.

8. Moliya tizimi Rag‘batlantirishning psixologik muammolarini yechish funksional vazifasini bajaradi.