Reja: Kirish “index” mchJning mulkchilik shakli va faoliyatining iqtisodiy tavsifi

O
T
Xizmat turlari hamda assortimentini ko’paytirish; Imkoniyatlarini yanada o’sishiga erishish ; Yangi (hududiy) bozorlarga kirib borish imkoniyati; Yangi tarmoqlar sonini ko’paytirish	Yangi kuchli raqobatchilarning paydo bo’lishi (mahalliy va xorijiy); Tarmoqdagi narxlarning o’zgarishi o’rtasidagi farqlar; Kompaniya xarajatlarini keskin oshishi; Fors major holatlari; Xaridorlarning o’rtasidagi raqobatlashish havfi; Sifat ko’rsatkichlarining pastayishi

Diversiyalangan kompaniya faoliyati turlari sifatini baxolashning eng keng tarkalgan usullaridan biri uning xujalik portfelini matritsali taxlil kilish xisoblanadi. Xo’jalik portfeli matritsasi diversiyalangan kompaniyani xar bir tarkibiy birligining strategik pozitsiyalari taqqoslangan jadval ko’rinishida bo’ladi.

Matritsa, strategik taxlil pozitsiyalarni tavsiflovchi xar kanday ikkita kursatkich asosida tuzilishi mumkin. Eng axamiyatli kursatkichlar bulib, tarmokning usish sur’atlari, biror ulushi, tarmokning uzok muddatli jozibaliligi, rakobatbardoshlik va u yoki bu maxsulot va bozorning rivojlanish boskichi kabilar hisoblanadilar.

Odatda matritsaning bir chizigi tarmokning jozibaliligini kursatsa, boshqasi undagi anik faoliyat turlarining axvolini kursatadi. Xujalik portfeli matritsalarining quyidagi xillari eng ko’p qo’llaniladi:

• 
  «o’sish / ulush» matritsasi;
  
• 
  «tarmokning jozibaliligi / rakobatdagi ahvoli» matritsasi;
  
• 
  tarmoqning hayotiy sikli matritsasi;
  
• 
  Mak Kinsey matritsasi.
  

Eng keng kullaniladigan birinchi matritsa - ishbop faollik portfeli matritsasi to’rtta kvadratdan iborat bo’lib, yetakchi konsalting kompaniyasi «Boston Konsalting Group» tomonidan ishlab chikilgan. O’q chiziqlarda tarmokning usish sur’atlari va bozorning nisbiy ulushi kayd kilinadi. Xar bir xujalik kismi doira shaklida ifodalangan bulib, uning xajmi korporatsiyaning barcha turdagi faoliyatidan olingan umumiy foydasida mazkur kism foydasining ulushi bilan belgilanadi. Mazkur xujalik birligi bozor ulushini dollarda emas, nisbiy birlikda ifodalangan va asosiy rakobatchining nazoratidagi bozor ulushiga bulgan nisbati bozorning nisbiy ulushi xisoblanadi. Masalan, agar «A» biznes bozorning umumiy xajmini 15 % ni egallagan bulsa, yirik biznes «V» ning ulushi 30 % bulsa unda «A» biznesning bozordagi nisbiy ulushi 0,5 foizni tashkil etadi. Agar, «A» biznes bozorda eng katta - 40 % ulushga ega bulib, asosiy rakobatchi 30 % ulushga ega bulsa, unda «V» biznes uchun bozorning nisbiy ulushi 1,33 ga teng buladi.

Shunday kilib, fakatgina mos soxalarda bozor ulushi buyicha ilgor bulgan tarmoklarda bozorning risbiy ulushi 10 dan yukori buladi va aksincha ulardan ustun xisoblangan bitta yoki bir nechta rakobatchilarga bulgan kismlarda 1,0 dan past buladi.