Reja kirish i-bob. XVII-XVIII asrlar birinchi yarmida O’rta Osiyoda yuz bergan asosiy ijtimoiy iqtisodiy jarayonlar

‖Tarixi kasira‖ yoki ‖Tarixi sayyid Roqim‖

‖Tarixi kasira‖ yoki ‖Tarixi sayyid Roqim‖, ―Tarixi sayyid Roqim Samarqandiy‖ nomlari bilan mashhur bo‘lgan asarni Mulla Sharafuddin A‘lam yaratgan. U XVII asrning ikkinchi yarmi va XVIII asrning birinchi choragida yashab o‘tgan shoir va tarixchi olimdir. V.R.Rozen va A.A.Semenovlar keltirgan ma‘lumotlarga qaraganda, Mulla Sharafuddin A‘lam asli andijonlik, yosh paytida Samarqandga, otasi huzuriga kelib qolgan. Otasining ismi mullo Nuriddin bo‘lib, xalq orasida oxund mulla Farhod nomi bilan mashhur bo‘lgan.
Mulla Sharafuddin yoshligidan mehnatsevar vailmga chanqoq bo‘lgan. Otasining yordami bilan yaxshi o‘qidi, turli ilmlarni kasb etdi va keng ma‘lumotli olim va shoir bo‘lib yetishdi. V.R.Rozen va A.A.Semenovlarning tadqiqotlaridan anglishilishicha, mulla Sharafuddin Samarqandning eng ma‘lumotli olimlaridan mulla Boqijon Buxoriyning xizmatida bo‘lgan va uning vafotidan keyin o‘rniga a‘lamlik vazifasigao‘tirgan. Ba‘zi ma‘lumotlarga qaraganda, u qozilik mansabida ham turgan.
Olim ―Tarixi kasira‖ asari bilan mashhur. Unda mashur shaxslarning hayotiga oid mamlakatda bunyod etilgan katta binolar, usti yopiq bozor, timlar, hammamlar qurilishi va mashur kishilar hayoti bilan bog‘liq sanalarga bag‘ishlangan tarix-xronogrammalar majmuidan iboratdir. U Amir Temur tavalludi(1336 y.)dan to XVIII asrning o‘rtalarigacha kechgan voqealarni o‘z
ichiga oladi
Tarixi kasira‖ asarining qo‘lyozma nusxalari va toshbosma nashrlari ko‘p. Asarning birinchi toshbosma nashr olim va yirik davlat xizmatchisi Mirza Salimbek tarafidan 1913 yili Toshkentda amalga oshirilgan. Shu yerda mazkur asarni ―Tarixi tomm‖ nomi bilan 1998 yili bosmadan chiqqanligini eslatib o‘tmoqchimiz.
―Tarixi kasira‖ ba‘zi muhim voqealar tarixini aniqlashda qimmatli manba rolini o‘ynaydi. Dalil sifatida bir necha misollar keltiramiz.
Yirik tarixnavis olim va vazir Rashiduddinning o‘ldirilishi voqeasi 1318 yil 27 oktyabr kuni sodir bo‘lgan.
Shoir Kamol Xo‘jandiyning vafoti 1391 yili yuz berdi.
Men bu tadqiqot ishida o’zbek tarixida katta axamiyatga ega bo’lgan 3 ta xonliklar ularni tashkil topishi. Ularni hukumronlik davridagi siyosiy tuzumlari, ijtimoiy va iqtisodiy jarayonlari. Fors tilidagi manbalar, eski o’zbek tilidagi yozma manbalar haqida malumot berishga harakat qildim. Yanamavzuni o’qitishda inovatsion texnologiyalardan foydalanish usullarni xam yoritib berdim.