Режа: кириш. I боб. Инноватсион фаолиятни тартибга солиш сохасидаги давлат сиёсати

II БОБ ИННОВАТСИОН ФАОЛИЯТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ.


2.1 Инновацион фаолият ва унинг турлари

Инновацион фаолиятга фаолиятнинг қуйидаги асосий турлари киради:

инновацион дастурлар ва лойиҳаларнинг буюртмачилари ва инвесторларининг вазифаларини амалга оширувчи давлат органларининг фаолияти;
фуқаролик айланишида амалга ошириладиган инновацияларнинг яратилишга қаратилган илмий-тадқиқот, тажриба-конструкторлик ва технологик ишларни бажариш ва уларга хизмат кўрсатиш;
ишлаб чиқаришни техникавий ва технологик янгилашни амалга ошириш;
янги технологик жараёнлар, товарлар, ишлар, хизматларни сертификатлаштириш ва стандартлаштириш мақсадида синовларни ўтказиш;
янги ёки такомиллаштирилган маҳсулотни (товарни, ишларни, хизматларни ва ҳ.к.) ишлаб чиқариш ва/ёки инновацион лойиҳанинг ўз-ўзини қоплашининг меъёрий муддатига етгунча, бошланғич даврида янги ёки такомиллаштирилган технологияни қўллаш;
инновацион маҳсулотни сотиш бозорларини ташкил этиш;
инновацион инфратузилмани яратиш ва ривожлантириш;
интеллектуал мулк объектларини тижоратлаштириш мақсадида, уларга бўлган ҳуқуқларга эга бўлиш ва уларни ўтказиш;
жамиятни бошқариш соҳаларида янги ғоялар ва илмий билимлардан фойдаланиш;
инновацион фаолиятга ахборот ва консалтинг хизматларини кўрсатиш;
янги ёки такомиллаштирилган техника, технология намуналарини яратиш мақсадида маркетинг тадқиқотларини ўтказиш ва инновацияларни сотиш бозорини ташкил этиш;
инновацион фаолият натижаларини тарғибот, реклама қилиш ва инновацион билимларни тарқатиш;
инновацияларни яратишга қаратилган, Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига зид бўлмаган бошқа фаолият турлари.
28-модда. Инновацион дастурлар ва лойиҳалар: шакллантириш ва амалга ошириш
Инновацияларни яратишга, шу жумладан уларнинг трансферига ва тижоратлаштиришга қаратилган инновацион лойиҳалар инновацион фаолият ва инновацион инфратузилма субъектлари томонидан мустақил тарзда, ёки Миллий инновацион тизимни ривожлантиришнинг Давлат дастури, Ўзбекистон Республикасининг устувор ижтимоий-иқтисодий ривожланиши йўналишларига мувофиқ тасдиқланган инновацион дастурлар ва лойиҳалар, соҳавий ва минтақавий (ҳудудий) инновацион дастурлар, шунингдек давлатлараро дастурлар доирасида амалга оширилиши мумкин.
Танлов асосидаги давлат инновацион дастурларини ва лойиҳаларни амалга ошириш илмий-техникавий лойиҳаларнинг саралаш танловларини ўтказиш йўли билан амалга оширилади. Ваколатли давлат бошқаруви органи қонун ҳужжатлари билан белгиланган тартибда илмий-техникавий лойиҳаларнинг танловини эълон қилади.
Саралаш танловидан ўтган инновацион лойиҳаларини Давлат ва (ёки) маҳаллий бюджетларнинг маблағлари ҳисобидан молиялаштириш, инновацион лойиҳаларнинг давлат илмий-техникавий экспертизаларининг натижаларига кўра, уларни амалга оширишда инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини баҳолашни инобатга олган ҳолда, амалга оширилади.
Ваколатли давлат бошқаруви органи, Давлат ва (ёки) маҳаллий бюджетларнинг маблағлари ҳисобидан молиялаштириладиган инновацион лойиҳаларни шакллантириш ва амалга ошириш тартибини белгилайди.
29-модда. Инновацион фаолиятнинг ахборот таъминоти
Инновацион фаолиятнинг субъектлари инновацион фаолиятни амалга ошираётган ташкилотлардан, уларнинг ишлашини таъминлаш учун зарур бўлган илмий ва (ёки) илмий-техникавий, статистик ва бошқа турдаги ахборотни олиш ҳуқуқига эга бўлади, давлат, хизмат сирларини ташкил этадиган маълумотлар бундан истисно.
Инновацион фаолиятнинг субъектлари инновацион фаолиятнинг материалларини ва наттижаларини, ва бошқа илмий ва/ёки илмий-техникавий ахборотни рўйхатдан ўтказиш, тизимлаштириш, сақлашни амалга оширади, ва инновацион маҳсулотни ишлаб чиқиш бўйича пудрат шартномасининг шартларига мувофиқ тарзда, ундан манфаатдор юридик ва жисмоний шахсларнинг ундан фойдаланиш имконини таъминлайди.
30-модда. Инновациялар турлари Инновациялар қуйидаги турларига бўлинади:
технологик жиҳатдан янги ёки такомиллаштирилган инновацион маҳсулотни ишлаб чиқишга ва жорий қилишга қаратилган маҳсулот инновацияси;
технологик жиҳатдан янги ёки такомиллаштирилган ишлаб чиқариш ёки таълим бериш методларини, шу жумладан инновацион маҳсулотни ўтказиш методларини ишлаб чиқишга ва жорий қилишга қаратилган жараён инновацияси;
янги ёки такомиллаштирилган маркетинг методларини амалга оширишга қаратилган маҳсулотларининг дизайни ва ўрамидаги ўзгаришларни, маҳсулотни (товарни, ишларни, хизматларни ва ҳ.к.) сотиш ва тақдим этишнинг, уларни сотиш бозорларига тақдим этиш ва у ерда кенгайтиришнинг янги методларидан фойдаланишни, янги нарх стратегияларини шакллантиришни ўз ичига оладиган маркетинг инновацияси;
бизнесни юритиш, таълим бериш, иш жойларини ва ташқи алоқаларни ташкил этиш, шунингдек ташкилотда бизнес-жараёнларни такомиллаштиришнинг янги методларини жорий қилишга қаратилган ташкилий инновация.
31-модда. Инновацион фаолиятдаги таваккалчилик ва уни баҳолаш
Инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини баҳолаш учун, янгиликларни жорий қилиш ва қўллашнинг объектив шарт-шароитларининг ноаниқлиги (ўзгарувчанлиги) туфайли, қуйидаги тамойиллар қўлланади:
инновацион фаолиятнинг таваккалчиликлари инновацион фаолиятнинг субъектлари, инвесторлар, инновацион инфратузилманинг субъектлари, давлат ва инновацион фаолиятнинг бошқа иштирокчилари ўртасида тақсимланиши;
инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини камайтириш мақсадида амалга ошириладиган диверсификация (ресурсларни бошқа инновацион лойиҳалар ўртасида қайта тақсимлаш);
инновацион фаолият субъектлари учун инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини баҳолаш услубиётини танлаш эркинлиги;
инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини қоплаш учун суғурта қилиш механизмларидан фойдаланиш.
Инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини баҳолаш эҳтимолий таваккалчиликларни мумкин қадар камайтириш ёки олдини олиш, шунингдек инновацион лойиҳани молиялаштиришнинг мақсадга мувофиқлиги юзасидан асосли қарорни қабул қилиш мақсадида амалга оширилади.
Инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини баҳолашда бой берилган иқтисодий фойдани ҳисобга олишга йўл қўйилмайди.
Инновацион фаолият соҳасида давлат тартибга солиш органлари инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини баҳолаш бўйича тавсияларни ишлаб чиқади.
Инновацион фаолият субъекти, ишлаб чиқилган инновацион лойиҳанинг техникавий ёки иқтисодий хусусусиятини ҳисобга олган ҳолда, инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини баҳолаш услубиётларини мустақил тарзда ишлаб чиқиш ва қўллаш ҳуқуқига эга.
Инновацион лойиҳани молиялаштиришни амалга оширувчи юридик ва/ёки жисмоний шахс, лойиҳани (ларни) амалга оширишда инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини баҳолашни амалга оширадиган шахсни (шахсларни) белгилашнинг мустақил ҳуқуқига эга бўлади.
Инновацион лойиҳани давлат ва (ёки) маҳаллий бюджетдан молиялаштириш ҳолатида, инновацион фаолиятнинг таваккалчиликларини баҳолаш инновацион лойиҳанинг ижрочиси томонидан ўтказилади, ва лойиҳа билан биргаликда инновацион фаолият соҳасида давлат тартибга солиш органларига инновацион лойиҳаларнинг давлат илмий-техникавий экспертизасидан ўтиши учун тақдим этилади.
32-модда. Илмий, илмий-техникавий ва инновацион фаолиятнинг давлат томонидан мониторинг қилиниши
Инновацион фаолиятни давлат томонидан мониторинг қилиш (қуйида – мониторинг) қуйидаги ахборотни йиғиш, умумлаштириш ва таҳлил қилиш бўйича мажмуий ва режали фаолиятни назарда тутади:
режалаштирилаётган, амалга оширилаётган ва якунланган инновацион лойиҳалар;
инновацион фаолиятни амалга оширишда олинган натижалар, шу жумладан муҳофаза қилина оладиган интеллектуал фаолият натижалари ҳақида маълумот, уларниннг ҳуқуқий ҳимоя қилиниши ва улардан фойдаланиш ҳақида маълумот;
инновацион фаолиятнинг натижаларидан фойдаланишдан, инновацион лойиҳалардан олинган иқтисодий ва ижтимоий самаралари ҳақида маълумот;
инновацион фаолият инфратузилмасининг ҳолати ва ундан фойдаланиш ҳақида, инновацион фаолиятни амалга ошираётган ташкилотларнинг кадрлар салоҳияти ҳақида маълумот.
Мониторинг қуйидаги мақсадларда ўтказилади:
инновацион фаолиятни амалга ошираётган ташкилотларнинг ўзаро ҳамкорлигини, шу жумладан уларнинг ўз-ўзини ташкил этишини, уларнинг уюшмалари, иттифоқлари, бирлашмалари ва консорциумлари ташкил этилишини, шу жумладан инновацион дастурлар ва лойиҳаларни амалга ошириш учун, таъминлаш;
инновацион фаолиятни амалга ошираётган ташкилотларнинг самарали тадқиқот этиш сиёсатини ва ривожланиш стратегиясини шакллантириш ва амалга ошириш;
инновацион фаолиятни амалга оширишга йўналтирилган маблағлардан фойдаланишнинг самарадорлигини, ва бундай маблағларни сарфлашнинг ҳажмлари ва йўналишларини режалаштиришни баҳолаш;
илмий муассасалар ва инновацион ташкилотларнинг тармоғини модернизациялаш ва ривожлантириш бўйича давлат сиёсатини амалга ошириш;
инновацион фаолиятни қўллаб-қувватлаш, кадрлар салоҳиятини ривожлантириш, инновацион инфратузилманинг ишлашини ва ривожланишини таъминлашнинг самарали асбобларини яратиш.
Мониторинг давлат ахборот тизимлари ва ахборот базалари, шу жумладан патент ахборотининг ахборот базалари, давлат статистика тизими ва солиқ органларининг тасарруфида бўлган ахборотлар маълумотларидан фойдаланишга асосланади, солиқ сирига оид бўлган маълумотлар бундан истисно.
Мониторингни ўтказишда бошқа ахборот манбаларидан, шу жумладан миллий ва халқаро илмий цитата олиш тизимларидан фойдаланишга йўл қўйилади. Бунда, шундай манбалардан олинган ахборот ва маълумотлар, уларнинг инновацион фаолиятни амалга оширадиган ташкилотлар томонидан тасдиқланиши шарти билан фойдаланилади.
Мониторинг ваколатли инновацион фаолият соҳасида давлат тартибга солиш органи томонидан Ўзбекистон Республикасининг Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланадиган тартибда ўтказилади.
33-модда. Инновацион-технологик мониторинг
Ташкилотнинг технологик ривожланиши даражасини, ва унинг инновацион фаолиятни амалга оширишнинг эҳтимолий имкониятларини баҳолаш учун, инновацион-технологик мониторинг ўтказилиши мумкин.
Инновацион-технологик мониторинг ваколатли инновацион фаолият соҳасида давлат тартибга солиш органи ва бошқа давлат ташкилотлари, минтақавий ва ҳудудий даражадаги маҳаллий бошқарув органлари томонидан тузиладиган комиссиялар томонидан ўтказилади. Инновацион-технологик мониторинг ўтказилиши тўғрисида шартнома манфаатдор ташкилот томонидан ваколатли инновацион фаолият соҳасида давлат тартибга солиш органи ва бошқа давлат ташкилоти, жойларда ижроия ҳокимият органи билан, ва жойларда ижроия ҳокимият органи томонидан тузилган комиссия билан, фаолиятнинг тегишли йўналишлари бўйича инновацион-технологик мониторинг ўтказилиши мақсадида тузилади.
Ташкилотнинг технологик ривожланиши даражаси, ва унинг инновацион фаолиятни амалга ошириш учун эҳтимолий имкониятлари ҳақидаги хулоса, ташкилотнинг фаолият юритишини такомиллаштиришга ва унинг товарлари (ишлари, хизматлари) рақобатбардошлигини оширишга қаратилган чоралар тўғрисидаги таклифларни ўз ичига олган ҳолда, инновацион-технологик мониторингни ўтказиш натижалари бўйича берилади.
Ваколатли давлат бошқаруви органи инновацион-технологик мониторинг ўтказилиши тартибини ва уни ўтказиш бўйича организацию комиссиялар ташкил этилишини белгилаб беради.
34-модда. Инновациялар яратилиши учун давлат буюртмаси
Инновациялар яратилиши учун давлат буюртмасини шакллантириш ва жойлаштириш ваколатли давлат бошқаруви органи томонидан Ўзбекистон Республикасининг устувор ижтимоий-иқтисодий ривожланиши йўналишларига мувофиқ тасдиқланган инновацион дастурлар ва лойиҳалар доирасида амалга оширилади.
Инновациялар яратилиши учун давлат буюртмаси Ўзбекистон Республикасининг Вазирлар Маҳкамаси томонидан Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига мувофиқ тасдиқланади.
Инновациялар яратилиши учун давлат буюртмасини бажариш инновацион маҳсулотни ишлаб чиқиш бўйича пудрат шартномаси асосида амалга оширилади.
Агар инновациялар яратилиши учун давлат буюртмасини бажаришда шунингдек интеллектуал мулк объектларининг яратилиши ҳам назарда тутиладиган бўлса, у ҳолда инновацион фаолият натижаларини яратиш ва улардан фойдаланиш тўғрисида шартнома тузилади.
Инновациялар яратилиши учун давлат буюртмаси бажарилишининг молиявий таъминоти деб Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетининг маблағлари ҳисобланади.
35-модда. Инновацион лойиҳаларнинг давлат илмий-техникавий экспертизаси
Давлат илмий-техникавий экспертизаси инновацион лойиҳаларнинг амалий аҳамиятини, илмий-техникавий даражасини ва иқтисодий самарадорлигини мажмуий баҳолаш, уларни молиялаштиришнинг мақсадга мувофиқлиги ва ҳажми юзасидан, давлат бюджет маблағларидан оқилона фойдаланиш бўйича тавсияларни ишлаб чиқиш мақсадида, дастурлар ва лойиҳаларни амалга оширишда ва кутилган натижаларни олишда ташқи ва ички таваккалчиликларнинг аҳамиятини, ва уларнинг эҳтимолий таъсирини баҳолашни ҳисобга олган ҳолда, амалга оширилади.
Илмий-техникавий экспертиза давлат илмий-техникавий ва инновацион дастурларни шакллантириш устуворликларини аниқлашда ва уларнинг бажарилиши боришини ва натижаларини мониторинг қилишда, инновацион дастурлар ва лойиҳаларни бажаришда иштирок этиш бўйича танловларни ўтказишда, инновацион ишланмалар ва технологиялар натижаларини экспорт ва импорт қилишда ўтказилади.
Инновацион лойиҳаларнинг давлат илмий-техникавий экспертизасини ўтказиш учун шартнома асосида илмий ва таълим муассасалари, жамоат ташкилотлари, шунингдек олимлар ва мутахассислар, шу жумладан хорижий мутахассислар жалб этилиши мумкин.
Инновацион лойиҳаларнинг давлат илмий-техникавий экспертизасини ташкил этиш ва ўтказиш тартиби, ваколатли давлат бошқаруви органи томонидан белгиланади.
36-модда. Инновацион фаолият натижалари ва технологияларининг трансфери
Инновациялар яратилиши учун давлат буюртмасини бажариш учун ишларни Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетининг маблағлари ҳисобига бажариш юзасидан буюртмачилар биргаликда давлат номидан инновацион фаолият натижаларининг мулкдорлари бўлади.
Инновацион фаолият натижаларининг мулкдори интеллектуал мулк объектларини бегоналаштириш, интеллектуал мулк объектлари трансферини амалга ошириш ҳуқуқига эга.
Давлат ва (ёки) маҳаллий бюджет маблағлари ҳисобига яратилган инновацион фаолият натижаларини бегоналаштириш ва трансфер қилиш шартлари ваколатли инновацион фаолият соҳасида давлат тартибга солиш органи томонидан белгиланади.