Reja: Kirish Byudjet tizimini boshqarishning nazariy-huquqiy asoslari

9-rasm. Davlat byudjeti xarajatlari tahlili¹⁶
4-jadval



10-rasm. Davlat byudjeti daromadlari va xarajatlarini YaIM ga nisbatan taqqoslama tahlili, foizda¹⁷
Yuqoridagi rasm ma’lumotlari shuni ko’rsatadiki, YaIM shakllantirishda Davlat byudjeti muhim rol’ o’ynaydi. YaIM hajmining deyarli chorak qismini Davlat byudjeti tashkil etadi. 2017 yilda Davlat byudjeti ijrosi bo’yicha Davlat byudjeti daromadlari YaIM ning 19,9 %, xarajatlari esa 19,7 % qismini tashkil etgan bo’lsa, 2019 yilgi Davlat byudjeti prognoz ko’rsatkichlari bo’yicha Davlat byudjeti daromadlari YaIM ga nisbatan 24,2 %, xarajatlari esa 25,3% etib reja qilindi.
Jahon amaliyotidan ko’rishimiz mumkinki, o’rta muddatli byudjetlashtirish amaliyoti ko’p hollarda mamlakatda moliyaviy taqchillik yuzaga kelganda, davlatning tashqi qarzlari ortib ketganda yoki iqtisodiy inqirozga uchragan mamlakatlar amaliyotiga kiritilgan. Buni biz yuqorida Finlyandiya va Shvetsiya davlatlari misolida ko’rib o’tdik. Sababi, o’rta muddatli byudjet amaliyoti Davlat byudjeti boshqaruv samaradorligini oshirishda, Davlat byudjetida taqchillik yuzaga kelgan sharoitda uni moliyaviy sog’lomlashtirishda asosiy rol o’ynaydi.

11-rasm. Davlat byudjeti taqchilligi tahlili, YaIM ga nisbatan foizda¹⁸

O’z navbatida, Davlat byudjeti daromadlarining Yalpi ichki

12-rasm. Davlat byudjeti daromadlari tarkibi (2019 yil I chorak), jami daromadga nisbatan foizda ¹⁹

5-jadval
O’zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti daromadlarining tarkibiy tuzilishi, mlrd.so’m ²⁰

T/r	Ko’rsatkichlar	2018 yilning 1-choragi (ijrosi)	2019 yilning 1-choragi (ijrosi)	Oldingi yilning mos davriga nisbatan o’zgarishi, foizda
1	Bevosita soliqlar	3 132,1	5 812,5	185,6%
2	Bilvosita soliqlar	7 468,1	10 593,5	141,9%
3	Resurs to’lovlari va mulk solig’i	2 402,0	4 458,3	185,6%
4	Yuqori daromaddan olinadigan soliq	319,8	89,7	28,0%
5	Boshqa daromadlar	841,1	2 111,9	251,1%