Reja: Kirish. Asosiy qism

2 4. Bakteriyalar keltirib chiqaradigan kasalliklarni oldini olish
Bakteriyalar tabiatda va inson hayotida juda muhim rol oynaydi. Ularning foydali va zararli tomonlari mavjud. Foydali jihatlari organik moddalarning parchalanishi, chirishi va achishini amalga oshiradi. Turli achish jarayonlaridan amalda sut mahsulotlarini tayyorlashda, bodring va karamlarni konservalashda, yem-xashak osimliklaridan silosbostirishda foydalaniladi. Shuningdek, spirt va sirkalar olishda, tolalarni ajratishda ham bakteriyalarning turlari qollaniladi.
Avtotrof bakteriyalar organik moddalar toplash xususiyatiga ega. Buning uchun quyosh energiyasi yoki kimyoviy energiyadan foydalaniladi. Bazi turlari tuproqda yashagan holda erkin azotni ozlashtira oladi. Tugunak bakteriyalar yiliga bir gektar maydonda 200 kg. gacha azot toplaydi. Bakteriyalar faoliyati natijasida tabiatda azotning aylanishi amalga oshiriladi.
Kurash choralari: almashlab ekish; oʻsimlik qoldiqlarini yoʻqotish; yerni kuzda shudgorlash, urugʻni ekishgacha dorilash, urugʻlikni sogʻlom oʻsimliklardan tayyorlash, kasallikka chidamli navlarni ekish, zararkunanda, hasharotlarga qarshi vaqtida kurashish va boshqalar.
Bakterioz kasalligi tufayli ayrim to'qimalaming cheksiz bo'linishi natijasida rak kasalligi kelib chiqadi. Rakni mevali daraxtlaming ildizida, tukli poyasida, qandlavlagining ildizmevasida kuzatish mumkin. Ayrim o'simliklar bakterial so'lish va chirish kasalliklari bilan bir vaqtda kasallanadi.
Bakterioz kasalliklariga qarshi kurashda ulamingbelgilarini to'g'ri aniqlash muhim ahamiyatga ega. Belgilami to'g'ri bilish kasallikni keltirib chiqaruvchi turlarning morfologik, fiziologik xossalarini aniqlashga irnkon beradi. Bakteriyalar bilan kasallangan o'simliklaming kasallanish sabablarini to' g' ri aniq lash uchun ularning a'zolarmikroskopik tahlil qilinadi. Kasallangan a'zolarning hujayralarini va kasallik qo'zg'atuvchi turlami aniqlash uchun turli rang beruvchi bo'yoqlardan ham foydalaniladi. Kasallik qo'zg'atuvchi bakteriyalar ajratib olingandan keyin ulaming sistematikasi, fiziologiyasi va o'sish xossalari o'rganiladi. Bakteriyalaming muhim belgilaridan biri ulaming Gramm usulida bO'yalishidir. Ko'pchilik fitopatogen bakteriyalar bu bo'yoqda yaxshi bo'yaladi. Bakterioz kasalliklariga qarshi kurash choralarini ishlab chiqishda ulaming saqlanishi va tarqalish manbayini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Eng muhimi o'simliklar qoldig'ini yo'qotish, almashlab ekishga amal qilish, sog'lom ko'chatlar ekish va urug'ni ekishdan oldin dorilash muhim hisoblanadi. Agrotexnika tadbirlaridan ekish muddatlarini, o'g'it miqdorini, tuproqning haroratini va namligini me'yorida saqlash zarur. Vegetatsiya davomida 0' simliklarda infeksiyaning tarqalishini cheklovchi omillardan biri fungisidlar bilan changlatish, tuproqning fitosanitariya holatini yaxshilash tadbirlarini o'z vaqtida amalga oshirishdir.
Aktinomitsetlar bakteriyalar bilan zamburug'lar orasidagi organizmlardir. Ular juda nozik, bir hujayrali mitseliy hosil qiladi. Bu organizmlar saprotroflar qatoriga kiradi va tuproqda organik moddalaming parchalanishida ishtirok etadi. Ayrimlari qishloq xo'jaligi ekinlarida aktinomikoz kasalliklarini keltirib chiqaradi. Aktinomitsetlaming yadrosi bo'lmaydi. Mitseliysi bakte riyalaming kokk va tayoqchasiga o'xshash hujayralar hosil qiladi. Vegetativ organlari va mevatanasining tuzilishiga ko'ra klassifikatsiya qilinadi.
Aktinomitsetlar kartoshka tugunaklarida kalmaraz kasalligini keltirib chiqaradi.


XULOSA

Bakteriyalar tabiatda keng tarqalgan bo’lib, ular juda mayda, ko’zga ko’rinmaydigan organizmlardir. Bakteriyalar sharsimon va tayoqchasimonlar guruhiga bo’linadi. Sharsimonlari – kokklar deb nomlanadi. Bakteriyalar kattaligi mkm bilan o’lchanadi. Bakteriyalar spora hosil qilish, harakatlanish, ko’payish va rivojlanish xususiyatiga ega. Bakteriyalarning foydali va zararli turlari mavjud. Foydali turlaridan qishloq xo’jaligi va sanoatda foydalanamiz. Zararli turlari esa xalq xo’jaligi, qishloq xo’jaligi va sanoatda katta zarar yetkazadi.

Har bitta mikroorganizmlarni o'rganish uchun xuddi yuqoridagidek, avvalo,uning foydali va zararli tomonlari oʼrganiladi.Bulardan tashqari,inson va barcha tirik organizmlar hayotidagi ahamiyati ham muhim sanaladi.Qishloq xoʼjaligi mahsulotlari yaʼni oʻsimliklar hayotida zarali taʼsir koʻrsatadigan bakteriya turlarini ham eslab oʻtish joiz.Oʼsimliklarda uchraydigan kasalliklarni oldini olish uchun yerni yaxshilab shudgor qilish,almashlab ekishni yoʼlga qoʻyish zarur.
Bakteriyalarning tabiatdagi oʻrni juda katta -ular yordamida kefir,pishloq,spirtlar va limon kislotasi olinadi.Ularning koʼpgina bakteriyalari oʻsimlik tanasida yashaydi-havodan azotni oʻzlashtirishga yordam beradi.


Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1. Sheraliyev A. "Umumiy va qishloq xoʻjaligi Fitopatologiyasi" T."Talqin" 2008.
2. Vohidov D, Abdugʻaniyev Sh. Epizootologiya va mikrobiologiya. Т.”Yangi asr avlodi”, 2010.
3. Rashidov.N., Gʻafforova S. Mikrobiologiyadan laboratoriya mashgʻulotlari. Buxoro, “Durdona”. 2013.
4. Shopoʻlatova Z.J. Mikrobiologiya. Т. ”Fan va texnologiya”, 2013.
5. Yo`ldoshev H.S. O`simlik kasalliklari.T. “Ilm ziyo”,2014.
6. Xamraev A.SH. va b. Termitlarga qarshi profilaktika va kurash tadbiriy choralari. T. “Durdona ”.2001.
Internet tarmoqlari
www.ziyonet.uz
Google sayti