Reja: Kirish Asosiy qism. Informatika fanining rivojlanish

Reja:


Kirish Asosiy qism.
Informatika fanining rivojlanish tarixi


Vatanimizda informatikani rivojlantirish istiqbollari. informatikaning tuzilmasi.

3. 
   Axborotni o’lchash va tasvirlash.
   

3. 
   Aхbоrоt va uning хоssalari.
   

Xulosa.


Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish

Insoniyat o’zining rivojlanishi tarixi mobaynida moddiy quvvat va axborotlarni o’zlashtirib kelgan. Bu rivojlanishning butun bir davrlari shu bosqichning ilg’or texnologiyasi nomi bilan atalgan.Masalan: “ tosh asr”– mexnat quroli yasash uchun toshga ishlov berish texnologiyasini egallash bochqichi, “kitob chop etish asri” - axborotni tarqatishni yangi usulini o’zlashtirish bosqichi ,“elektr asri” - quvvatning yangi turlarini o’zlashtirish bosqichi shular jumlasidandir

Bundan 20-30 yillar ilgari “atom asri” boshlandi deyilgan bo’lsa, xozirgi kunda “EXM asri” deb aytiladi.Biz yangi “Informatika” fanining o’rgana boshlaymiz. “Informatika fanining kelib chiqishi, uning uch tarkibiy qismi algoritm, dastur
va xisoblash vositalarini paydo bo’lishi va rivojlanishi bilan bog’liq. Kishilik jamiyatida xisoblash ishlari (podadagi mollar soni, ov natijasi, er o’lchash va hk.) boshlangan davrdayok qo’shish, ayirish kabi arifmetik amallardan, keyinchalik esa ko’paytirish va bo’lishdan foydalanganlar. Bu amallar usha davrga taalukli bo’lgan algoritmlar asosida bajarilgan.
Xisoblash ishlari uchun zarur bo’lgan axborot xajmini oshishi, qo’lning barmoqlaridan farqli o’laroq yangi turdagi xisoblash vositalarini yaratilishiga sabab bo’ladi. X1X asr oxiri, XX asr boshlarida fanlarning yangi yo’nalishlari va yangi fanlar paydo bo’lishi ishlov berish uchun zurur bo’lgan axborot xajmini keskin oshib ketishiga olib keladi. XX asr o’rtalarida yaratilgan axborotlarni avtomatik ishlov qurilmasi- elektron xisoblash mashinalari (EXM) lar katta xajmdagi axborotlarni saqlab turish va katta tezlikda ishlov berish imkoniyatlarini tug’diradi. Buning natijasida esa murakkab ilmiy – texnik masalalrni (atom energetikasi, kosmosni o’zlashtirish, ob - xavoni bashorati, ishlab chiqarishni avtomatlashtirilgan boshqarish, avtomatlashtirish loyixalash va xk.) echish ularni taxlil qilish mumkin bo’lib koldi. Demak qo’yilgan masalani to’g’ri echib olish uchun zarur bilim va maxorat (algoritm va usul), EXM tushinadigan dastur va EXM ning uzi bir butuning uch qismi, biz o’rganishimiz kerak fannining tarkibidir.
Informatika axborotlarni EXM yordamida tasvirlash, saqlab turish, uzatish va ishlov berish usullarini o’rganadigan fandir.
EXMlarni ishlab chiqish va undan foydalanish soxasida katta yutuqlarga erishilgan olim V.M.Glushkov ta’biri bilan aytsak: Яngi asr boshida texnik jixatdan rivojlangan mamlakatlarda aksariyat axborot EXM xotirasida joylashgan bo’ladi. XXI asr boshlarida ana shu axborotlardan foydalanishni bilmagan kishi, XX asr boshida o’qish va yozishni bilmagan odamga o’xshab qoladi. Bundan kelib chiqqan xolda “Informatika” fanini o’rganish ikkinchi savodxonlik bilan tengdir.
Informatika fanining rivojlanish tarixi

Hozirgi zamon ilmiy-texnika taraqqiyotining asosi bo’lmish hisoblash texnikasidan ishlab-chiqarishning turli iqtisodiy vazifalarini hal etish va har xil murakkab masalalarni echishda keng foydalanilmoqda, chunki juda ko’p faktorlarni hisobga olish, ulkan hajmdagi axborotlar bilan ishlash zaruriyati- elektron mashinalarsiz hal etishga imkon bermaydi. Hisoblash texnikasi yordamida mashinasozlik, transport ishlab-chiqarishini rejalashtirish, loyihalash, hisoblash hamda tahlil ishlari keng hal qilinmoqda. SHuning uchun ham hisoblash texnikasi keng joriy etilishi munosobati bilan bu texnikalardan mustaqil foydalana oladigan mutaxassislarga talab oshib bormoqda.

Fanning asosiy maqsadi ham talabalarga zamonaviy kompyuterlarda ishlashni o’rgatishdan iboratdir. Bu fanni o’rganish mobaynida talabalar kompyuterlarning ichki va tashqi qurilmalari va ularning ishlash prinpiplari bilan tanishish bilan bir qatorda aniq yo’nalishdagi masalalarni echishga qaratilgan dastur mahsulotlari bilan ishlash qoidalarini ham o’rganib boradilar. Umuman bu fan orqali talaba kompyuterda mustaqil ishlay oladigan foydalanuvchiga aylanadi.

2. 
   Ma’lumki moddiy-texnika vositalaridan va mavjud rezervlardan o’z vaqtida foydalanishni optimal tashkil etish uchun hisob ishlarini to’g’ri olib borish zarurdir. Bu har qanday korxona faoliyati ravnaqi uchun hal qiluvchi omil bo’lib hisoblanadi.
   

Bundan tashqari hisob ishlarini to’g’ri olib borish ishlab-chiqarish korxonalarida mehnat unumdorligini oshirishda katta yordam beradi. Biroq ishlab-chiqarish rivojlanishi bilan hisob ishlarining hajmi ham ortib bormoqda. Natijada korxonani boshqarish uchun zarur bo’lgan texnik-iqtisodiy axborotlarni o’z vaqtida tayyorlash murakkab ishlardan biri bo’lib qolmoqda. SHuning uchun ham bunday ishlarni avtomatlashtirish zaruriyatlari paydo bo’lmoqda. Vaholanki bir necha asrlardan buyon insoniyat hisob ishlarini mashinalar yordamida bajarishga o’rinib kelgan. Pirovard natijada 1642 yili buyuk frantsuz fizigi Paskal matematikaning ikki amalini (qo’shish va ayirish) bajaradigan dastlabki mexanik hisoblash mashinasini yaratdi.
Birinchi elektromexanik hisoblash mashinasi amerika olimlari tomonidan 1937 ishlab chiqildi. Ushbu hisoblash mashinasi elektromexanik relelardan tashkil topgan bo’lib, 5 ot kuchiga ega bo’lgan elektrodvigatel orqali ishga tushirilar edi.
Hisoblash texnikasining elektron davri 1945 yildan boshlanadi. CHunki shu yili dunyoda birinchi bo’lib, Amerika Qo’shma SHtatlarida ENIAC nomli elektron hisoblash mashinasi yaratilgandir. Uning xotira qurilmasi elektron lampalarga asoslangan bo’lib, boshlang’ich, oraliq hamda dasturlarni saqlash uchun xizmat qilgan. Dastur va ma’lumotlarni kiritish uchun perfokartalar, natijalarni olish uchun esa alifbo-sonli bosma qurilmasi ishlatilgan. SHundan so’ng izlanishlar natijasida 1971 yili INTEL firmasi tomonidan birinchi 4004 integral mikrosxema ya’ni mikroprotsessor yaratilgan. Bu mikroprotsessor mikrokalkulyatorlarda ishlatishga muljallangan edi. INTEL firmasining 8080 mikroprotsessoriga asoslangan birinchi kompyuter ALTAIR-8800 nomi bilan MITS firmasi tomonidan ishlab chiqarildi. Bu kompyuterlarning xotira hajmi va ish bajarish koeffitsienti chegaralangan edi. SHunga qaramasdan bu kompyuter boshqa keng imkoniyatli kompyuterlarning yaratilishiga asos bo’lib qoldi. 1981 yili IBM firmasi tomonidan katta EHMlardan qolishmaydigan darajadagi 16 razryadli mukammal kompyuter yaratildi. IBM PC apparaturasi va dastur mahsulotlari loyihalari e’lon qilingandan so’ng kompyuterlarni takomillashtirish ustida izlanishlar kengaydi. Bu esa o’z navbatida IBM firmasining mashhurligini oshirib yubordi. 1984 yili IBM firmasi INTEL
firmasining 80286 mikroprotsessori bazasida yangi kompyuter yaratdi.
Dastur mahsulotining asosiy qismini MICROSOFT firmasi ishlab chiqarmoqda. Keyingi yillarda IBM tipidagi kompyuterlarning ko’pchiligi Tayvan, Singapur va Janubiy Koreya mamlakatlarida ishlab chiqarilmoqda. Eng qimmatbaho va sifatli kompyuterlar AQSH va Evropa mamlakatlarida yig’ilmoqda, lekin ularning ham ehtiyot qismlari Osiyo mamlakatlarida tayyorlanmoqda.

Hozirgi kungacha IBM tipidagi 80086, 80286, 80386, 80486 hamda 80586 yoki Pentium I, Pentium II, Pentium III, Pentium IV deb ataluvchi mikroprotsessorli kompyuterlar ishlab chiqarilgan.

2. 
   EHMlar bir-biridan texnik xarakteristikalari, mantiqiy tashkil etilishi, elementlar bazasi hamda programma ta’minoti bilan farqlanadi. EXMlarning rivojlanish jarayonida asosiy omillardan biri, mashinalarning foydali ish koeffitsentini oshirishga harakat bo’lgan.
   

Yuqorida qayd etilgan va boshqa xarakteristikalarga asoslangan holda EHMlarni shartli ravishda avlodlarga bo’lish qabul qilingan.

EHMlarning texnik iqtisodiy ko’rsatkichlarining o’zgarib turishi ularning qurilmalarida ishlatiladigan elektron sxemalarga va ishlash tezligiga bog’liq bo’lib, EXMlarning elementlar bazasi, avlodlarning kriteriyasi bo’lib xizmat qiladi.

Birinchi avlod – EHMlarning elementlar bazasi asosan elektron lampalardan tashkil etilgan. Bunday mashinalarning paydo bo’lishi 50-yillarga to’g’ri keladi. Bu avlod mashinalariga misol qilib, BESM-1, Minsk-1, Ural-1, Ural-2, M-1, M-2, Strela mashinalarini keltirish mumkin. Ularning operatsiya bajarish tezligi sekundiga 2-3 ming operatsiyani tashkil qilib, operativ xotira hajmi 4 Kbayt bo’lgan.

Ikkinchi avlod mashinalarining elementlar bazasi sifatida tranzistorlar xizmat qilgan. YArim o’tkazgichlarning ishlatilishi EHMlarning operativ xotira hajmi va ish bajarish tezligini sezilarli darajada oshirdi. EHMlarning og’irligi, ulchami va elektr manbaiga extiyoji kamaydi. EHMning nporramma ta’minoti rivojlanishi hisobidan ularning qo’llanilish doirasi kengaydi. Ikkinchi avlod mashinalariga quyidagilarni misol qilib keltirish mumkin: Ural-14, Ural-16, Minsk-22, BESM-b, BESM-3, BESM-4, M-222, MIR-2, Nairi va boshqalar. Ularning ish bajarish tezligi sekundiga 30 ming operatsiya, operativ xotira hajmi 8 Kb, l6 Kb va 32 Kb ni tashkil etardi.

Uchinchi avlod EHMlari elementlar bazasi mikro elektronikaga asoslangan bo’lib, ular integral sxemalarning qo’llanilishi bilan xarakterlanadi. Uchinchi avlod mashinalariga ES tipidagn ES-1010, ES-1020, ES-1030, ES-1040, ES-1050, ES- 1066, Elektronika 60, SM-3, SM-4 va boshqa tipdagi mashinalarni misol qilib olish mumkin. Ularning operatsiya bajarish tezligi 500 mingdan 1 mln. operatsiyagacha bordi. Operativ xotira hajmi esa 64 Kb dan 1204 Kb etdi.

To’rtinchi avdod mashinalarining elementlar bazasi katta integral sxemalarga asoslangan bo’lib, qurilma sifatida kremniy plastiklaridan foydalanildi. Bu avlod mashinalariga Elbrus tipidagi mashinalarni misol qilib keltirish mumkin. Uning operatsiya bajarish tezligi sekundiga 5 millionni tashkil etib, 64 Mbaytgacha operativ xotira hajmiga ega bo’ldi.

Mikroprotsessorlarning paydo bo’lishi hisoblash texnikasi rivojlanish tarixida revolyutsion bosqich bo’ldi. Mikroprotsessor-lar asosida kompyuter davri boshlandi.

Beshinchi avlod mashinalari elementlar bazasi ulkan katta integral sxemaga asoslangan bo’lib, sun’iy intelekt asosida ishlaydi. Ma’lumotlarni kiritish va atanimizda chiqarish tovush va tasvirlar orqali amalga oshiriladi.

Vatanimizda informatika fanining rivojlanish istiqbollari. Informatikaning tuzilmasi.
Mustakil Uzbеkistonimizda kibеrnеtika va informatikaning tarakkiyot yuli kanday kеchdi va bu fanlarning rivojlanish istikbollari kanday, dеgan savollar xakida kiskacha tuxtalib utamiz. Kibеrnеtika va informatika soxasida ilmiy-tadkikot ishlarini olib borish va xalk xujaligiga joriy etish maksadida 1956 yilda akadеmik
M.T. Urozboеv tashabbusi bilan Uzbеkiston Fanlar Akadеmiyasi tarkibida V. I. Romanovskiy nomli Matеmatika instituti koshida Uisoblash tеxnikasi bulimi ochildi. Unga V. K. Kobulov raxbar etib tayinlandi va 1958 yilda Rеspublikamizda ilk bor «Ural-1» rusumli EUM urnatildi. 1966 yilda Markaziy Osiyo mintakasida Uzbеkiston Rеspublikasi Fanlar Akadеmiyasi tarkibida xisoblash markazi bulgan Kibеrnеtika instituti, 1978 yilda esa uning asosida Kibеrnеtika ilmiy ishlab chikarish birlashmasi tashkil etildi. Xalk xujaligidagi turli masalalarni xal etishda algoritmlashtirish nazariyasini yaratish va rivojlantirishga akadеmik V. K. Kobulov boshchiligidagi birlashmaning еtakchi olimlari Uzbеkistonda kibеrnеtikaning tarkib topishi va rivojlanish boskichiga ulkan xissa kushishdi. Tasvirlarni tеkshirib bilish va sun'iy intеllеkt nazariyalari buyicha katta maktab yaratgan akadеmik M. M. Komilov, matеmatik modеllash va xisoblash ekspеrimеnti, matеmatika va mеxanikaning murakkab vazifalarini xal etishning mikdoriy-taxliliy usullari buyicha akadеmiklar F. B. Abutaliеv, B. A. Bondarеnko, T. Buriеv, axborotni kayta ishlash buyicha — akadеmiklar D. A. Abdullaеv, T. F. Bеkmuratov, kibеrnеtika fanining turli yunalishlari buyicha ulkan maktablar uzagini yaratgan profеssorlar T.
A. Valiеv, F. T. Odilova, Z. T. Odilova, O. M. Nabiеv, D. N. Axmеdov, R. S. Sa'dullaеv, Z. M. Solixov, N. A. Muminov, ta'lim soxasini kompyutеrlashtirish buyicha ilmiyuslubiy izlanishlar olib borgan va bu soxaning rivojlanishiga katta xissa kushgan profеssor M.Ziyoxujaеv va boshkalarning katta xizmatlarini ta'kidlash lozim. Uozirgi kunda akadеmik V. K. Kobulovni Uzbеkistonning barcha kibеrnеtiklari uzlarining ustozi sifatida kurishadi va shuning uchun xam u insonni xurmat bilan mamlakatimiz kibеrnеtikasining «otaxoni» dеyishadi. Davlat
tomonidan tartibga solishning muximligi va rеspublikada axborotlashtirish jarayonini tеzlashtirish zaruriyatini xisobga olib, Uzbеkiston Rеspublikasi Vazirlar Maxkamasining 1992 yil 8 dеkabr karori bilan Fan va tеxnika buyicha Davlat Kumitasi (FTDK) koshida Axborotlashtirish buyicha bosh boshkarma (Boshaxbor) tuzildi. Mazkur karorda bеlgilab bеrilgan asosiy vazifa va faoliyat yunalishlari doirasida UzR FTDK tashabbusi bilan axborotlashtirish jarayonini rivojlantirishga yunaltirilgan bir kator konunlar kabul kilindi. Axborotlashtirish xakida (1993 yil, may), EUM va ma'lumotlar bazasi uchun dasturlarni xukukiy muxofazalash xakidagi (1994 yil, may) konunlar shular jumlasidandir. UzR FTDK Axborotlashtirish xakida Konunning koidalarini bajara borib, 1994 yil dеkabrida Vazirlar Maxkamasi Uzbеkiston Rеspublikasining axborotlashtirish kontsеptsiyasini ma'kulladi. Ushbu Kontsеptsiyaning asosiy maksadi va unda kuyilgan masalalar kuyidagilardan iboratdir: Sh milliy axborot-xisoblash tarmoKini yaratish; Sh axborotlarga tovar sifatida yondashishning iktisodiy, xukukiy va mе'yoriy xujjatlarini yuritish; Sh axborotlarni kayta ishlashning jaxon standartlariga rioya kilish; Sh informatika industriyasini mujassamlashtirish va rivojlantirish; Sh axborotlar tеxnologiyasi soxasidagi fundamеntal tadkikotlarni raKbatlantirish va kullab-kuvvatlash; Sh informatika vositalari foydalanuvchilarini tayyorlash tizimini muvofiklashtirish. Kontsеptsiyaning asosiy koidalari xisobga olingan «Uzbеkiston Rеspublikasining axborotlashtirish dasturi» ishlab chikildi. U uch maksadli dasturni uz ichiga oladi: a) milliy axborot-xisoblash tarmoKi; b) EUMni matеmatik va dasturiy ta'minlash; v) shaxsiy kompyutеr. Mazkur dasturda vazirlik va maxkama axborot tarmoklari, Milliy axborot-xisoblash tarmoKini yaratish, kompyutеr va xisoblash tеxnikasi vositalarini ishlab chikarishni tashkil etish, yangi axborot tеxnologiyalari soxasida kadrlar tayyorlashni takomillashtirish, xujjatlashtirishning mе'yoriy-uslubiy va xukukiy tizimini yaratish va boshkalar joy olgan. Uzbеkiston axborot tеxnologiyalarini tadbik etish va rivojlantirish uchun talay intеllеktual imkoniyat va axborot zaxiralariga ega. Fanlar Akadеmiyasi, oliy va urta maxsus ukuv yurtlari, ishlab chikarish va firmalarda kompyutеr tеxnikasi, aloka, dasturiy va axborot ta'minoti, axborot tizimlari buyicha malakali xodimlar ishlamokda. Xalk
xujaligining ushbu yunalishida Uzbеkiston Rеspublikasi xam yukorida bеlgilab bеrilgan tamoyillarni amalga oshirar ekan, axborotlashgan jamiyat sari shaxdam kadamlar bilan bormokda. Buning yorkin dalili sifatida 1997 yil 29 avgustda kabul kilingan «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ni, Uzbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisining ikkinchi chakirik V sеssiyasida Prеzidеnt I. Karimov kutargan masalalar yuzasidan 2001 yil 23 mayda Vazirlar Maxkamasining «2001—2005 yillarda kompyutеr va axborot tеxnologiyalarini rivojlantirish, «Intеrnеt»ning xalkaro axborot tizimlariga kеng kirib borishini ta'minlash dasturini ishlab chikishni tashkil etish chora-tadbirlari tuKrisida»gi Karorini va 2001 yilning may oyida rеspublikamizda birinchi marta utkazilgan Internet fеstivalini aytib utish mumkin. Yukoridagi karorni amalga oshirish maksadida kuplab ishlar amalga oshirildi va yana bir kator ishlarni amalga oshirish rеjalashtirilgan. Bugungi kunda rеspublika ta'lim muassasalarida minglab kompyutеrlar mavjud bulib, ularning asosiy kismini Pentium rusumli zamonaviy kompyutеrlar tashkil etadi. Bu kompyutеrlar zaruriy dasturiy maxsulotlar bilan ta'minlangan. Ta'lim muassasalarida, shu jumladan, akadеmik litsеy va kasb-xunar kollеjlarida Internet xalkaro axborot tarmoKidan va elеktron pochta xizmatidan foydalanuvchilar soni tobora oshib bormokda. Navbatdagi dolzarb vazifalar sifatida dunyoda mavjud bulgan ilKor va zamonaviy informatsion-pеdagogik tеxnologiyalarni urganish, ularni ukuv jarayoniga tadbik etish, oliy ukuv yurtlari, akadеmik litsеylar va kasbxunar kollеjlari urtasida yagona axborot tarmoKini tashkil etish, ukuv jarayoniga kullash uchun dasturiy maxsulotlar ishlab chikish, virtual kutubxonalar tashkil etish va ularni uzluksiz tarzda jaxonda mavjud va rеspublika ta'lim muassasalarida tayyorlanayotgan elеktron darsliklar bilan boyitish kabilar bеlgilangan. XXI asrda oliy va urta maxsus ukuv yurtlarining bitiruvchilari yangi sharoitlarga ijodiy va kasbiy yondashishga tayyorlangan bulishlari lozim. Shu sababli Республикамизда таълим soxasida xam boshka soxalardagi kabi katta uzgarishlar amalga oshirilmokda. Ta'lim soxasiga axborot tеxnologiyalarini joriy etish, informatika buyicha mutaxassis kadrlarni tayyorlashda Nizomiy nomidagi Toshkеnt Davlat pеdagogika univеrsitеti profеssor-ukituvchilari xam uzlarining munosib ulushlarini kushib kеlmokdalar. Ular tomonidan olib
borilayotgan ilmiy-uslubiy tadkikotlarida informatikaning urta umumta'limda, urta maxsus va kasb-xunar ta'limida, jumladan, kasb-xunar kollеjlari va akadеmik litsеylarda, oliy ukuv yurtlarining bakalavr va magistratura boskichlarida ukitish uslubiyoti, yangi axborot tеxnologiyalarini ta'lim jarayonida kullash muammolari kabi masalalar uz еchimlarini topgan. Uzbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 2002 yil 30 maydagi «Kompyutеrlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot- kommunikatsiya tеxnologiyalarini joriy etish tuKrisida»gi farmoni va uni bajarilishini ta'minlash yulida Vazirlar Maxkamasining 2002 yil 6 iyundagi maxsus karori Rеspublikamizda informatika va axborot tеxnologiyalarini rivojlantirishda yana bir muxim boskich bulib koldi.
Axborotlashgan jamiyat

Jamiyatning ko‘pchilik a’zolari axborot,ayniqsa, uning oliy shakli bo‘lmish bilimlami ishlab chiqarish, saqlash, qaytaishlash va amalga oshirish bilan band bo'lgan jamiyat.Axborotlashgan jamiyatga o'tishda kompyuter va telekommunikatsiyaaxborot texnologiyalari negizida yangi axborotni qayta ishlash sanoati yuzagakeladi.Hozirgi paytda u yoki bu mamlakat XXI asrda munosib o‘rin egallashi vaboshqa mamlakatlar bilan iqtisodiy musobaqada teng qatnashishi uchun o‘ziqtisodiy tuzilishi, ustuvor jihatlari, boyliklari, institutlarini qayta qurishi vasanoatini axborot tizimlari talablariga moslashtirishi kerakligi ravshan bo'lmoqda.Bizning respublikamiz ham mustaqillik tufayli axborotlashgan jamiyattomon kirib bormoqda. Bu masala mamlakat Prezidenti va Respublikahukumatining diqqat markazida birinchi masalalar qatorida turibdi.Kibernetika hamda informatika sohasida ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borishva xalq xo‘jaligiga joriy etish maqsadida 1956-yilda akademik M.T.O‘rozboyevtashabbusi bilan O’zbekiston Fanlar akademiyasi tarkibida, V.I. Romanovskiynomli Matematika instituti qoshida Hisoblash texnikasi bo‘limi ochildi. 1966-yildaMarkaziy Osiyo mintaqasida O’zbekiston Respublikasi Fanlar

akademiyasitarkibida hisoblash markazi bo'lgan Kibernetika instituti, 1978-yilda esa
uningasosida Kibernetika ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasi tashkil etildi.Davlat tomonidan tartibga solishning muhimligi va respublikadaaxborotlashtirish jarayonini tezlashtirish zaruriyatini hisobga olib, O’zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1992-yil 8-dekabr qarori bilan Fan vatexnika bo‘yicha Davlat Qo‘mitasi (FTDQ) qoshida Axborotlashtirish bo‘yichabosh boshqarma (Boshaxbor) tuzildi.Mazkur qarorda belgilab berilgan asosiy vazifa va faoliyat yo‘nalishlaridoirasida O’zR FTDQ tashabbusi bilan axborotlashtirish jarayonini rivojlantirishgayo'naltirilgan bir qator qonunlar qabul qilindi.Axborotlashtirish haqidagi (1993-yil, may), EHM va ma’lumotlar bazasiuchun dasturlarni huquqiy muhofazalash haqidagi (1994-yil, may) qonunlar shularjumlasidandir.Vazirlar Mahkamasi Axborotlashtirish haqidagi Qonun talablarini bajaraborib, 1994-yil dekabrda O’zbekiston Respublikasini axborotlashtirishkonsepsiyasini ma’qulladi. Ushbu konsepsiyaning asosiy maqsadi va undaqo'yilgan masalalar quyidagilardan iboratdir:

• 
  milliy axborot-hisoblash to'rini yaratish;
  

• 
  axborotlarga tovar sifatida yondashishning iqtisodiy, huquqiy vame'yoriy hujjatlarini yuritish;
  
• 
  axborotlami qayta ishlashning jahon standartlariga rioya qilish;
  

• 
  informatika industriyasini mujassamlashtirish va rivojlantirish;
  

• 
  axborotlar texnologiyasi sohasidagi fundamental tadqiqotlarnirag‘batlantirish va qo‘llab-quvvatlash;
  

Axborot kommunikatsiya texnologiyalari jadal rivojlanayotgan bugungi kunda informatika fanining rivoji va istiqbollari, bu fan oldida turgan dolzarb masalalar haqida talaba va o’quvchilarga o’z vaqtida ma’lumot yetkazish, bilim berish zamonaviy fan o’qituvchilari, ilmiy izlanuvchi olimlarning muhim vazifalaridir. Sababi fan shunchalik shiddat bilan rivojlanmoqdaki, agar bu bilimlar bugun talabalarga yetkazilmasa, ertaga eskirgan ma’lumotga aylanib qolishi hech gap emas. Shunday muhim vazifalarni amalga oshirishda ta’lim muassasalarida o’tkaziladigan ilmiy-amaliy anjumanlar ham muhim ahamiyat kasb etadi.

Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti Informatika o’qitish metodikasi kafedrasida zamonaviy informatika fanining shakllanishi, rivojlanishi va istiqbollari masalalari izlanuvchilar va olimlar tomonidan keng o’rganilib kelinadi. Jadal rivojlanib borayotgan fan sirlarini o’rganish va bu boradagi yangi fikrlar bilan o’rtoqlashishni ko’zda tutib, 2018-yil 23-aprel kuni «Zamonaviy informatikaning dolzarb muammolari: o’tmish tajribasi, istiqbollari» mavzusida tashkil etilib, o’tkazilgan Respublika ilmiy-amaliy anjumani ham shunday maqsadga yo’naltirildi.
Ilmiy-amaliy anjumanning asosiy maqsad va vazifalari quyidagilar: Respublikamizdagi ta’lim tizimi muassasalarida zamonaviy fanlardan biri va jamiyat rivojining asosi bo’lgan informatika fanining yutuqlari va ushbu fan taraqqiyotining turli sohalarida erishilgan natijalar, fanning oldida turgan vazifalar va kelajakdagi dolzarb muammolarni aniqlash va yechimlarini topish kabi masalalarni muhokama qilish deb belgilandi.

Anjumanni kirish so’zi bilan Nizomiy nomidagi TDPU rektori, p.f.d., professor Shavkat Sharipov ochdi. Yalpi majlisda: Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti «Informatika o’qitish metodikasi» kafedrasi professori, Xalqaro pedagogika ta’limi va Turon fanlar akademiyasi akademigi

A. Abduqodirov tomonidan «Umumiy ta’lim maktablarining ta’lim jarayonida AKTdan foydalanish aspektlari» mavzusidagi ma’ruza, T. N. Qori Niyoziy nomidagi O’zbekiston Pedagogika Fanlari ilmiy-tadqiqot instituti direktori, p.f.d., professor N. Taylaqovning «Umumiy o’rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun
«Informatika va axborot texnologiyalari» fanidan yangi avlod darsligini yaratish asoslari» mavzusidagi ma’ruza, Xalq ta’limi vazirligi ZiyoNET bo’limi boshlig’i
U. Taylaqovning «Zamonaviy informatika internetning milliy segmenti rivojlanishi bilan hamnafas bo’lishi zarur» mavzusidagi ma’ruza, t.f.n., dotsent X. Xaldarovning
«Обеспечение непрерывности оценивания успеваемости студентов в системе электронного деканата» mavzusidagi ma’ruzalar ishtirokchilar tomonidan qizg’in kutib olindi.
«Zamonaviy informatikaning dolzarb muammolari: O’tmish tajribasi, istiqbollari» mavzusidagi anjumanda quyidagi:
Informatika zamonaviy jamiyatning asosi sifatida.

Zamonaviy informatikani o’qitish: maqsad, mazmun, usullar.

Zamonaviy informatika o’qituvchisi tayyorlashning ilmiy-metodik tizimi. Elektron ilovalarni ishlab chiqish va qo’llash zamon talabi.

Aniq va tabiiy fanlarni o’qitishda informatikaning o’rni va ahamiyati kabi masalalar ham muhokama qilindi. Anjumanda O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi, Xalq ta’limi vazirligi vakillari, Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti rahbariyati, professor-o’qituvchi va talabalari ishtirok etdilar. Bundan tashqari, respublikamizning boshqa oliy ta’lim muassasalaridan, jumladan, Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, Toshkent davlat pedagogika universiteti Termiz filiali, Qo’qon davlat pedagogika instituti, Qarshi davlat universiteti, Nukus davlat pedagogika instituti, Jizzax davlat pedagogika instituti, Guliston davlat universiteti, Andijon davlat universiteti, Samarqand davlat chet tillari instituti, Samarqand davlat universiteti, Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Samarqand filiali, Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Qarshi filiali, Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Nukus filiali, T. N. Qori Niyoziy nomidagi O’zbekiston Pedagogika fanlari ilmiy-tadqiqot instituti, Samarqand davlat universiteti huzuridagi Xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti, Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi Toshkent shahar Xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish
instituti, Toshkent temir yo’l muhandislari instituti, O’zbekiston Respublikasi
IIV Yong’in xavfsizligi instituti, Toshkent avtomobil yo’llarini loyihalash, qurish va ekspluatatsiya instituti, Navoiy davlat pedagogika instituti professor-o’qituvchilari, olim va mutaxassislar, shuningdek, akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari hamda umumta’lim maktablarining o’qituvchilari ham faol ishtirok etdilar. Jumladan, Sergeli tibbiyot kolleji, Sergeli yengil sanoat kasb-hunar kolleji, Termiz axborot texnologiyalari va turizm kasb-hunar kolleji, Toshkent temir yo’l muhandislari instituti akademik litseyi, Jizzax tibbiyot kolleji, Toshkent moliya iqtisodiyot kolleji vakillari, Yunusobod tumani 235-maktab o’qituvchilari tadbirda faol ishtirok etdilar. Anjumanda qabul qilingan qarorlar va tavsiyalardan foydalanishda kutilayotgan natijalar quyidagilardan iborat:
Anjuman natijalaridan kutilayotgan ilmiy samaradorlik — anjuman natijalari AKT taraqqiyoti tobora tezlashib borayotgan davrda ta’lim tizimida o’quv jarayonlarini tashkil qilishda informatika kabi zamonaviy fanlarni o’qitish yo’llari va unda mavjud muammolar hamda ularning yechimlarini o’rganish, shuningdek, ular haqidagi ilmiy tasavvurlar kengayishi, ilmiy jamoatchilikda bu borada shakllangan tushunchalarning aniqlashtirilishi, umumlashtirilishi uchun xizmat qilishi mumkin.
Anjuman natijalaridan kutilayotgan ijtimoiy samaradorlik — anjuman natijalari ta’limni tashkil qilish, boshqarishda va o’quv jarayonlarini tashkil qilishda Informatika fani imkoniyatlari aniqlashtirilishiga xizmat qilishi mumkin.
Anjuman natijalaridan kutilayotgan iqtisodiy samaradorlik — anjuman natijalari ishlab chiqarishda (kadrlarning innovatsion faoliyatida)gi munosabatlarining inson omili tufayli vujudga kelishi mumkin bo’lgan sifat va miqdor ko’rsatkichlari, jumladan, AKTdan foydalanish darajasining oshishiga, bunda turli fanlarga oid yangi ishlanmalarning yaratilishi va ularning imkoniyatlari haqidagi tasavvurlarning kengaytirilishiga xizmat qilishi kutiladi.
Anjumanning ilmiy-texnik dasturlari doirasida bajarilayotgan loyihalar bilan bog’liqligi: «Oliy ta’lim muassasalarining yagona elektron axborot ta’lim tizimini yaratish va joriy etish» loyihasi, 2015-yil 9-dekabrda o’tkazilgan «Pedagogning
shaxsiy va kasbiy axborot maydonini loyihalashda axborot kommunikatsiya texnologiyalariga oid kompetentligini rivojlantirish» va 2016-yil 15-aprelda o’tkazilgan «Zamonaviy informatikaning dolzarb muammolari: O’tmish tajribasi, istiqbollari» mavzularidagi Vazirlik tizimidagi oliy ta’lim va ilmiy-tadqiqot muassasalari miqyosida ilmiy-amaliy anjuman, 2017-yil 26-dekabrdagi «Elektron ta’limni tashkil qilish: muammolar, yechimlar va istiqbollar» mavzusidagi Vazirlik tizimidagi oliy ta’lim va ilmiy-tadqiqot muassasalari miqyosida ilmiy-amaliy anjumandagi tushgan takliflar va xulosalarning mantiqiy davomi bo’lib hisoblanadi. Anjuman materiallari asosida ilmiy maqolalar to’plami chop etildi
Axborotlashgan jamiyat— jamiyatning ko‘pchilik a’zolari axborot,ayniqsa, uning oliy shakli bo‘lmish bilimlami ishlab chiqarish, saqlash, qaytaishlash va amalga oshirish bilan band bo'lgan jamiyat.Axborotlashgan jamiyatga o'tishda kompyuter va telekommunikatsiya axborot texnologiyalari negizida yangi axborotni qayta ishlash sanoati yuzagakeladi.Hozirgi paytda u yoki bu mamlakat XXI asrda munosib o‘rin egallashi vaboshqa mamlakatlar bilan iqtisodiy musobaqada teng qatnashishi uchun o‘z iqtisodiy tuzilishi, ustuvor jihatlari, boyliklari, institutlarini qayta qurishi vasanoatini axborot tizimlari talablariga moslashtirishi kerakligi ravshan bo'lmoqda.Bizning respublikamiz ham mustaqillik tufayli axborotlashgan jamiyattomon kirib bormoqda. Bu masala mamlakat Prezidenti va Respublikahukumatining diqqat markazida birinchi masalalar qatorida turibdi.Kibernetika hamda informatika sohasida ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borishva xalq xo‘jaligiga joriy etish maqsadida 1956-yilda akademik M.T.O‘rozboyevtashabbusi bilan O’zbekiston Fanlar akademiyasi tarkibida, V.I. Romanovskiynomli Matematika instituti qoshida Hisoblash texnikasi bo‘limi ochildi. 1966-yildaMarkaziy Osiyo mintaqasida O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasitarkibida hisoblash markazi bo'lgan Kibernetika instituti, 1978-yilda esa uningasosida Kibernetika ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasi tashkil etildi.Davlat tomonidan tartibga solishning muhimligi va respublikadaaxborotlashtirish jarayonini tezlashtirish zaruriyatini hisobga olib, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 1992-yil 8-dekabr qarori bilan Fan vatexnika bo‘yicha Davlat Qo‘mitasi (FTDQ) qoshida Axborotlashtirish bo‘yichabosh boshqarma (Boshaxbor) tuzildi.Mazkur qarorda belgilab berilgan asosiy vazifa va faoliyat yo‘nalishlaridoirasida O’zR FTDQ tashabbusi bilan axborotlashtirish jarayonini rivojlantirishgayo'naltirilgan bir qator qonunlar qabul qilindi. Axborotlashtirish haqidagi (1993-yil, may), EHM va ma’lumotlar bazasiuchun dasturlarni huquqiy muhofazalash haqidagi (1994-yil, may) qonunlar shularjumlasidandir.Vazirlar Mahkamasi Axborotlashtirish haqidagi Qonun talablarini bajaraborib, 1994-yil dekabrda O’zbekiston Respublikasini axborotlashtirishkonsepsiyasini ma’qulladi. Ushbu konsepsiyaning asosiy maqsadi va undaqo'yilgan masalalar quyidagilardan iboratdir:• milliy axborot-hisoblash to'rini yaratish;• axborotlarga tovar sifatida yondashishning iqtisodiy, huquqiy va me'yoriy hujjatlarini yuritish;• axborotlami qayta ishlashning jahon standartlariga rioya qilish;• informatika industriyasini mujassamlashtirish va rivojlantirish;• axborotlar texnologiyasi sohasidagi fundamental tadqiqotlarnirag‘batlantirish va qo‘llab-quwatlash.
Xulosa

Xulosa qilib shuni aytamanki, Vatanimizda informatika fani hozirgi kunda eng tez rivojlanayotgan fanlardan bo’lib , hozirda deyarli barcha sohalarga kirib kelmoqda.

Bank sohasida ham internetdan va kompyuterdan foydalanish, mijozlarga qulay xizmat ko’rsatish borasida ishlar olib borilmoqda. Bu qulayliklarga Internet Banking, Mobil Banking, SMS Banking xizmatlarini misol qilib olishimiz mumkin. Bundan ko’rinib turibdiki bizning mamlakatimizda ham internet jadal rivojlanib bormoqda
Demak, zamonaviy texnalogiyalardan oqilona foydalanish ish samaradorligini va sifatini oshiradi.
Xulosa qilib aytadigan bo`lsak, kurs ishlaridan asosiy maqsad: ta`lim bo`yicha nazariy va amaliy bilimlarni mustahkamlash va kеngaytirish, olingan bilimlarni muayyan ilmiy, tеxnikaviy, ishlab chiqarish, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy vazifalarni hal etishda qo`llashdan iborat.
Kurs ishlarining talaba uchun ahamiyatli tomoni shundaki: ijodiy ishlash, ishlab chiqilayotgan masalaning qo`yilish jarayonidan boshlab uni to`la nihoyasiga yetkazish bo`yicha qaror qabul qilishda bo`lgan mas`uliyatni his etishga o`rgatish, zamonaviy ishlab chiqarish, iqtisodiyot, tеxnika va madaniyatning rivojlanishi sharoitida talabalarni mustaqil ishlashga tayyorgarligini ta`minlashga imkon bеradi.
Kurs ishini bajarishda talaba o`z imkoniyatidan kеlib chiqib, o`zi xohlagan tarzda dasturlar bog`lamini tuzishi mumkin.