Reja Kirish Asosiy qism II. 1 Masala tushunchasi II

Metod: Bumerang
Texnologiya o’quvchilarni dars jarayonida, darsdan tashqarida adabiyotlar, matnlar bilan ishlash, yodda saqlash, so’zlab berish, uni erkin bayon etish, qisqa vaqt ichida ko’p bilimga ega bo’lish, o’qituvchi tomonidan barcha o’quvchilar faoliyatining birdek baholanishi uchun sharoit yaratishga xizmat qiladi. U o’qituvchiga tarqatma materiallarning o’quvchilar tomonidan guruhli, individual shaklda samarali o’zlashtirilishini, auditoriyada tashkil etiladigan suhbatning munozaraga aylanishini ta’minlash orqali ularning faoliyatini nazorat qilish imkonini beradi. Bu texnologiyadan suhbat-munozara shaklidagi darslarda individual, juftlik, guruhli va jismoniy shakllarda foydalanish mumkin. Boshqa interfaol metodlar kabi ta’lim jarayonida mazkur texnologiyasini qo’llash ham muayyan tartibda amalga oshiriladi. Ya’ni kichik guruhlar tashkil etilib, texnologiyadan foydalanish qoidasi bilan tanishtiriladi. Har bir guruhga mustaqil o’rganish uchun raqamli matn tarqatiladi. Guruhlar o’zlariga berilgan topshiriq asosida o’quv materialini o’zlashtiradi. Kichik guruhlar qayta tashkil etiladi. O’quvchilar kichik guruhlarda navbat bilan ozlari mustaqil o’rgangan matnlar haqida bir-birlariga ma’lumot berib, tengdoshlari tomonidan o’rganilgan matnlarni ham o’zlashtiriladi: o’quvchilar tomonidan o’quv materialining samarali o’zlashtirilganligini aniqlash uchun savol-javob asosida ichki nazorat o’tkaziladi.Guruh a’zolar o’zlarining “dastlabki joylari”ga qaytadi.
O’quvchilarni 1, 2, 3, 4 sanashlari orqali 4 guruhga bo’lib olaman
I-guruhga beriladigan matn
Gorizontga nisbatan biror burchak ostida qiyalatib otilgan jism harakatini kuzatsak, uning avval gorizontal yo’nalishda otilgan nuqtasidan uzoqlashayotganligini hamda vertikal yo’nalishda ko’tarilayotganligini ko‘ramiz. Demak, gorizontga qiya otilgan jism bir vaqtning o’zida gorizontal va vertikal yo’nalishlar bo’ylab harakatlanar ekan. Gorizontal yo’nalishda jism tekis harakatlanadi. U vertikal yo’nalishda maksimal balandlikka ko’tarilguncha tekis sekinlanuvchan, so’ngra pastga qarab tekis tezlanuvchan harakat qiladi
II-guruhga beriladigan matn
Gorizontga burchak ostida otilgan jismning harakat trayektoriyasi parabola ko’rinishida bo’ladi. Jism uchish jarayonida bir vaqtning o’zida gorizontal va vertikal yo’nalishlarda harakatlanayotganligi uchun jismning boshlang’ich tezligini gorizontal va vertikal tashkil etuvchilarga ajratamiz:

III-guruhga beriladigan matn
Gorizontga qiyalatib otilgan jismning harakati davomida tezligining gorizontal tashkil etuvchisi o’zgarmasa-da, tezlikning vertikal tashkil etuvchisi ko’tarilishda tekis kamayib boradi va trayektoriyaning eng yuqori nuqtasida nolga teng bo’ladi. Demak, gorizontga burchak ostida otilgan jism trayektoriyasining eng yuqori nuqtasida minimal tezlikka ega bo’ladi:
IV-guruhga beriladigan matn
Demak, gorizontga qiya otilgan jism koordinata boshidan o’tuvchi parabola bo’ylab harakatlanar ekan, chunki x = 0 da y = 0 bo’ladi. Real sharoitlarda havoning qarshiligi uchish uzoqligiga kuchli ta’sir ko’rsatadi. Masalan, 100 m/s bilan otilgan snaryad vakuumda 1000 m ga uchib borsa, havoda 700 m ga boradi. Tajribalar, otilish burchagini 30 – 40° qilib olinsa, otilgan jism eng uzoq masofaga borishini ko’rsatadi.

Masala yechish namunasi

Koptok 10 m/s tezlik bilan gorizontga 30° qiyalatib otildi. U qancha balandlikka ko‘tariladi?

B e r i l g a n: F o r m u l a s i: Y e c h i l i s h i:
υ₀= 10 m/s
α=30° h_max= /2g h_max= /2g= 100 /4*2*9.81=1.27m

g ≈ 9.81 m/s2
Topish kerak
υ-? Javobi: 1.27 m
Skanvord

G	A	D	B	H	Q	K	H	F	A
O	T	A	U	B	I	O’	T	K	I
R	E	F	R	A	Y	CH	E	O’	T
I	Z	SH	CH	L	A	I	Z	T	Q
Z	L	K	A	A	H	SH	L	A	A
O	A	D	K	N	K	Y	I	R	V
N	N	F	T	D	I	U	K	I	SH
T	I	SH	H	L	I	K	A	L	I

Topiladigan so’zlar: Gorizont, burchak, tezlanish, ko’chish, ko’tarilish vaqti, tezlik, balandlik.
V. Uyga topshiriq berish: “Gorizontga burchak ostida otilgan jism harakati” mavzusidagi laboratoriya ishiga tayyorlanib kelish.
VI. O’quvchilarni baholash.