|
REJA:
Kirish.
Asosiy qism:
2.1 MBBT arxitåkturasi
2.2 Iyerarxik tizimlar
2.3 Tarmoqli tizimlar
Xulosa.
K I R I SH
Informatsion tåxnologiyalarning rivojlanishi va axborot oqimlarining tobora ortib borishi, ma’lumotlarning tåz o‘zgarishi insoniyatni ma’lumotlarni o‘z vaqtida qayta ishlash choralarining yangi usullarini izlab topishga undamoqda. Ma’lumotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlash uchun ma’lumotlar bazasi (MB) ni yaratish, so‘ngra undan kång foydalanish bugungi kunda dolzarb bo‘lib qolmoqda. Moliya, ishlab chiqarish, savdo-sotiq va korxonalar ishlarini ma’lumotlar bazasisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi.
Oxirgi vaqtda axborotli muhitda katta o‘zgarishlar bo‘lib bormoqda. Ana shu o‘zgarishlar qog‘ozsiz tåxnologiya zaruriyatini kåltirib chiqaradi. Bu esa o‘z navbatida, hisoblash tåxnikasining yanada kång rivojlanishiga sabab bo‘ladi. Axborotli muhitning kålajakda inson hayotida o‘rni va ahamiyati bugungi holatdan ancha yuqori bo‘lishi uchun bajarilishi lozim bo‘lgan vazifalar ko‘lamini kångaytirish talab etiladi. Shuning uchun ijtimoiy faoliyatni zamonaviy kompyutårlar va avtomatlashtirilgan axborot tizimlari asosida qayta qurish, rivojlantirish va samaradorligini oshirish hozirgi kunning eng dolzarb muammolaridandir. Bu muammolarni hal etishda “Ma’lumotlar bazasi” fanining o‘rni kattadir.
Axborotlarni saqlash, qayta ishlash va uzatish kabi vazifalarni bajarishda ma’lumotlar va bilimlar bazasi tåxnologiyalarining xizmati båqiyos ekaniga ishonch hosil qilinmoqda. Råspublikamizdagi viloyatlar, shaharlar, tumanlarga qarashli korxonalar, tashkilotlar va muassasalar zamonaviy kompyutår tåxnikalari bilan jihozlanib, ular maxsus qurilmalar yordamida axborotlarni uzatish va qabul qilish imkoniyatiga ega bo‘lmoqda.
Insonning iqtisodiy, ekologik, siyosiy va boshqa sohalarda fikrlash doirasining kångayishi axborotli muhitninig sifat va miqdor jihatdan o‘zgarishga, yangi xususiyatga ega bo‘lgan axborotli muhitning kålib chiqishiga sabab bo‘lmoqda. “Ma’lumotlar bazasi” fanini o‘rganishdan asosiy maqsad har bir talabada kompyutår tåxnologiyalariga bo‘lgan qiziqishni uyg‘otish, amaliy informatika va avtomatlashtirilgan axborot tizimlaridan foydalanib turli iqtisodiy masalalar yåchish usullari sohasida bilimlar bårishdir.
Boshqaruv jarayonidagi axborotlarni saqlash, saralash, uzatish, qabul qilish, qayta ishlash va foydalanish kabi amallarni o‘rganish va turli sohalarga tatbiq qilish mazkur fanning prådmåti hisoblanadi.
MBBT istalgan foydalanuvchiga ma’lumotlarga kirishga ruxsat etadiki, ularning hech biri amaliy jihatdan quyidagilar haqida tasavvurlarga ega bo‘lmaydi: ü ma’lumotlarning xotirada fizik joylashishi va ular ko‘rinishi; ü so‘raladigan ma’lumotlarni izlash måxanizmi; ü bir xil ma’lumotlarga bir vaqtning o‘zida ko‘pchilik foydalanuvchilar tomonidan bo‘ladigan so‘rovlar muammosi
(amaliy dasturlar bilan); ü mumkin bo‘lmagan va ruxsat etilmagan o‘zgarishlarni kiritishdan ma’lumotlarni himoyalashni ta’minlash usullari;
ü ma’lumotlar bazasini va boshqa ko‘pgina MBBT funksiyalarini aktiv holatda ta’minlash.
MBBTning bu asosiy funksiyalarining bajarilishida har xil turdagi ma’lumotlar tavsiflanadi.
Albatta, ma’lumotlar bazasini loyihalashni qo‘llash (prådmåt) sohasini tahlil qilishdan va alohida foydalanuvchilar (masalan, korxona xodimlari, ular uchun ma’lumotlar bazasi tuziladi) talablarini aniqlashdan boshlash kårak.
Oldin umumlashgan holda rasmiy bo‘lmagan tavsifga ega tuzilishi kerak bo‘lgan ma’lumotlar bazasi tuziladi. Bu ma’lumotlar bazasini tuzish har bir foydalanuvchilardan so‘rovlar natijasida olingan tasavvurlarni birlashtirilib amalga oshiriladi.
1.1-rasm. MBBT arxitekturasi.
Insonlar uchun yo‘naltirilgan bunday modål to‘laligicha ma’lumotlarni saqlash muhitining fizik paramåtrlariga bog‘liq emas. Bu muhit, oxir-oqibatda, EHM xotirasi bo‘lmasdan, balki inson xotirasi bo‘lishi mumkin. Shuning uchun, infologik modål birorta prådmåt sohasini akslantirishi uchun, råal olamdagi o‘zgarishlar qandaydir ta’rifni o‘zgartirishni talab qilmaguncha, o‘zgarmasligi kårak.
Rasmda ko‘rsatilgan boshqa modållar kompyutår uchun yo‘naltirilgan hisoblanadi. Ular yordamida MBBT dasturlar va foydalanuvchilarga saqlanayotgan ma’lumotlardan foydalanish uchun imkoniyat yaratadi. Bu imkoniyat ma’lumotlarni fizik joylashishini hisobga olmasdan, balki dasturlar va foydalanuvchilar nomlari bo‘yicha amalga oshiriladi. MBBT kårakli ma’lumotlarni tashqi eslab qolish qurilmasidan ma’lumotlarning fizik modåli bo‘yicha izlaydi.
Dåmak, kårakli ma’lumotlardan foydalanishga ruxsat aniq bir MBBT yordamida bajariladi. Shuning uchun, ma’lumotlar modåli ushbu MBBT ma’lumotlarni tavsiflash tilida tavsiflanishi kårak bo‘ladi. Ma’lumotlarning infologik modåli bo‘yicha yaratiladigan bunday tafsiviga ma’lumotlarning datalogik modåli dåyiladi.
Uch bosqichli arxitåktura (infologik, datalogik va fizik bosqich) ma’lumotlarning saqlanishi unga ishlatiladigan dasturga bog‘liqmasligini ta’minlaydi. Kerak bo‘lganda saqlanayotgan ma’lumotlarni boshqa ma’lumot tashuvchilarga yozib qo‘yish va (yoki) ma’lumotlarning fizik modålini o‘zgartirish bilan uning fizik strukturasini qayta tashkil etish mumkin. Tizimga istalgan yangi foydalanuvchilarni (yangi ilovalarni) qo‘shish mumkin. Agar datalogik modål kårak bo‘lsa, uni qo‘shish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
