Reja: kirish 3 I bob. O’rta osiyoda davlat muassasalari va ularning davlat boshqaruvidagi o’rni 7

Devoni vazir (kalon) Buxoro xonligida davlat daftar yozuvlarini nazorat qiluvchi va boshqa devonlar ishini boshqaruvchi devon. Viloyatlar, xiroj, tanho, mulk yerlaridan tushumlar daftari shu devoni vazirda saqlangan.
Dorug’a, daruxachi, dorug’achi (mo’g’ulcha — nazoratchi, shahar boshlig’i) - Buxoro xonligida shaharning harbiy komendanti²³.
Inoq – qadimgi turkiy runiy bitiklarida “ishonch” ma’nosida qayd etilga. Buxoro xonligida hukmdorning ishonchli kishisi, mansabdor. Xonlikda ulug’ inoq va kichik inoq bo’lgan. Ulug’ inoq darajasiga ko’ra, ko’kaltosh va ulug’ qushbegi (qushbegi kalon)dan so’ng turgan. Ulug’ inoq asosan, hukmdor farmonlarini kichik mansabdagi amaldorlarga etkazish va amir qabuliga muyassar bo’lganlarni kiritish bilan shug’ullangan. Kichik inoq ham xonning ishonchli kishisi bo’lib, ba’zan saroydan otga mingan holda chiqish huquqiga ega bo’lgan. O’z lavozimiga ko’ra, ulug’ mehtar, devoni sarkor va dasturxonchidan yuqori turgan. Kichik inoqqa hukmdorning muhrlari solingan qutichani ehtiyot qilish topshirilgan. Kichik inoq, shuningdek, amir nomiga tushgan ariza va shikoyatlarni qabul qilgan; elchilarni qabul qilish paytida ular keltirgan xatlarni ochib, amirning shaxsiy kotibi (munshiy)ga taqdim etgan²⁴.
Ko’kaltosh, Ko’kaldosh – rizo’iy (emishgan) birodarlar, ya’ni biror doya (enaga)ni uning o’g’li bilan birgalikda emgan begona bola. Shunga ko’ra, podshoxning rizo’iy birodariga “Ko’kaltoshxon” degan laqab berilgan. Ko’kaltosh istilohi, “G’iyos ul-lug’at” (“Lug’atlar madadkori”)da aytilishicha, turkiy “ko’ka” (“enaganing o’g’li”) va “tosh” yoki “dosh” (“sherik”) so’zlaridan iboratdir. Bu ikki so’z orasidagi “l” harfi esa keyinchalik qo’shilib qolgan bo’lib, ilgari bo’lmagan. “Ko’ka” (“aka”) so’zi hozirgacha qozoq tilida qo’llanilib keladi. Buxoro xonligida mamlakat ichki xavfsizligini ta’minlash ishlari bilan shug’ullanuvchi amaldor.
Muboshir (arabcha – ish – yurituvchi) – biror ishga boshchilik qiluvchi, boshqaruvchi, boshliq. Buxoro xonligida markaziy davlat idorasining moliya devonidagi amaldor²⁸.