Reja: Kirish 2

Monomerlar ishlab chiqarish rivojlanishining asosiy yo’nalishlari. 
Yuqori molekulali birikmalar ishlab chiqarishda ularning tannarxining 50% va 
undan ko’p qismi monomerlar ulushiga tug’ri keladi. Shu sababli bu soxada quydagi 
fundamental va amaliy muammolar xal qilinishi kerak. 

---

1.
Monomerlarni sintez qilishni bir bosqichli jarayonlarini yaratish (ko’p 
bosqichlilari o’rniga) endotermik degidratlash jarayonlarini ekzotermik oksidlanib 
gidrogenlashga almashtirish; 
2.
Qo’llanilayotgan katalizatorlarni selektivligini va bir o’tishda xom ashyo 
konversiyasini oshirish; 
3.
Birlik quvvati qayta va yuqori samaradorli pishiq bo’lgan jixozlar (reaksion, issiqlik 
almashinuv, mos almashinuvchi va boshqalar) yaratish; 
4.
Monomerlarni ajratib olish va tozalash jarayonlarinig barcha bosqichlarida yonaki 
asosiy bo’lmagan (pobochniye) reaksiyalarni bartaraf qilish; 
5.
Ishlab chiqarishning barcha chiqindilarini va asosiy bo’lmagan maxsulotlarni 
qimmatli materiallarga aylantirish xisobicha, ulardan kompleks foydalanish; 
6.
Olifinlarni zamonaviy dimerlash, dispropersionirlash va oksidlab degidrogenlash 
jarayonlarini qo’llab piroliz maxsulotlari asosida monomerlarni ulkan quvvatli ishlab 
chiqarishini (700-800 ming t/y) yaratish; 
7.
Maxsulot sifati va jarayonlarni boshqarishni avtomatik sistemasini ishlab chiqish. 
Monomerlar ishlab chiqarib xom ashyo bilan ta’minlash muxim axamiyatni jalb 
etayotgan muammolardir. Neft tanqisligini ajratib borish xisobiga uni yoqilg’i 
balansidagi unumsizligini kamayishi neftni neft-kimyosi sintezi extiyojlari uchun 
sarfini oshirishga olib kelmoqda. Bu ulushning miqdori barcha chiqarish olinayotgan 
neftni 20%-dan ortishi prognoz qilinmoqda. Xususan, C
4
-C
5
uglevodorodlarni barcha 
resurslarni izlab topish va ulardan to’la foydalanish Respublikamizda sintetik kauchuk 
ishlab chiqarishni yo’lgan qo’yish imkonini beradi. Bu resurslarga gaz kondensatlari, 
tabiiy gazlardan ajratib olingan benzin fraksiyasi, neftdan ajratib olingan C
4
-C
5 
fraksiyalar kiradi. Bitta xom ashyo manbaiga asoslangan neft kimyosi kompleksini 
prinsipial sxemasi quydagicha bo’lishi mumkin. 

---

Shina sanoati tabiiy va izopren kauchuklari yoki qo’llashga asoslangan. Izopren 
sintetik kauchugi umumiy maqsadlar uchun qo’llaniladigan kauchuklar ichida eng ko’p 
tonnaligidir va uni ishlab chiqarish xajmi ortishi prognozlanmoqda. Shu sababli 
izoprenni sintez qilishni yangi samarali va tejamkorli texnologiyalari yaratilmoqda. 
Xususan, butan, butilenlarni oksidlanib degidrogenlashning yangi katalizatorlari 
ishlanmoqda, izopentanni vakuumda bir bosqichli degidrogenlash, izobutilen va 
izopenton asosida bir bosqichda izopren sintez qilish texnologiyalari yaratilmoqda. 
Eng keng tarqalgan monomerlardan biri stirolni ishlab chiqarish asosan 
etilbenzolni degidrogenlashga yo’naltirilib, ustanovkalarining birlik quvvati 200300 
ming t/y yetkaziladi. Natijada maxsulot tannarxi sezilarli kamayadi. Stirolni ozgina 
qismi