Reja. Jismoniy tarbiya vositalarining umumiy tavsifi

Texnika asosi
- 
mashqning asosiy qismidir, ular xarkat vazifasini xal etishda 
zarurdir. Texnika asosida qandaydir qismlar bo’lmasa mashq to’liq bajarilmaydi 
yoki qashshoqlashadi. 
Texnikani aniqlovchi xalqa
 –
bu ma’lum xarakat texnikasi asosini tashkil 
etuvchi eng muxim va xal qiluvchi qismidir. Masalan: yugurib kelib balandlikka 
sakrashda texnikaning aniqlovchi xalqasi bir oyoq bilan yerdan itarilish ikkinchi 
birlashgan oyoqni oldiga-yuqoriga ko’tarish bilan, olisga itqitish bo’yicha esa, 
itqitayotgan jarayondagi oxirgi kuchlanishdir. Mashqlarning aniqlovchi halqasini 
bajarish, odatda, juda qisqa muddatda sodir bo’lib, tezda katta mushaklar 
kuchlanishini talab qiladi. 
Texnika bo’laklari
- bu mushaklarning ikkinchi darajali xususiyatidir. Ular 
texnika asoslarini buzmay turib o’zgarishi mumkin. Masalan:ayrimlar to’pni 
tashlagandan so’ng, o’z muvozanatini saqlab qolish uchun oyoqlarini sakrab 
almashtiradi, ayrimlar esa, bir oyogini ikkinchi oyogi yoniga qo’yadi. Texnika 
bo’laklari kishining o’ziga hos morfologik va funktsional hususiyatlaridan, mashq 
bajarilayotgan sharoitdan kelib chiqadi. 
Jismoniy mashqlar faza yoki qismlardan tashkil topib, navbati bilan o’z 
vaqtida ketma-ket keladi.
Atsiklik mashqlarda itqitish, sakrash va boshqalar uchta faza mavjud: 
tayyorgarlik, asosiy muhimi va yakunlovchi, bu fazalar o’zaro bogliq, bir butunlay 
bajariladi, bir-biriga ko’makdosh. Ammo umuman mashqning funktsiyasidan kelib 
chiqib, har birining o’z muhim vazifasi bor.
Tayyorgarlik fazasi asosiy fazani bajarish uchun eng qulay sharoitni yaratib 
beradi. Masalan: to’pni olisga itqitishda qo’l va gavda harakati silkitib tashlashga 
qaraganda asosiy fazada qarama-qarshi tomonda bo’ladi. Bunda asosiy fazada jadal 
va ko’p qisqarishi lozim bo’lgan mushaklar cho’ziladi. Qo’l harakati yo’nalishining 
uzunligi to’pning olisga uchishini ta’minlaydi. Yugurib kelib balandlikka sakrashda 

---

yugurish asosiy fazani bajarish yo’nalishida bo’ladi, bu turtki kuchini oshiradi va 
katta balandlikdan o’tishga imkon beradi. 
Asosiy faza oldiga qo’yilgan harakat vazifasini bajarish uchun yo’nalgan. 
Masalan: itqitishda to’pni tashlashga , sakrashda kuchli turtinishga, to’siqdan 
o’tishga bu fazada harakat kuchlaridan o’z joyida, yo’nalishda va zarur daqiqada 
unumli foydalanish muhimdir. Asosiy faza mashqni bajarish usulining mazmunini 
tashkil etadi. 
Yakuniy fazaning vazifasi-harakatni to’xtatish va muvozanatni saqlash –
uzoqqa itqitgach chiziqdan o’tib ketmaslik, uzoqdan yugurib kelib sakrab bo’lgach 
yiqilmaslik. 
Mashqda bo’limlarga e’tibor beriladi, masalan olisga itqitishda dastlabki 
holat, nishonga olish, quloch yopib silkitish, itqitish, muvozanatni saqlash.