Reja: Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi

4 savol. Bugungi kunda tarmoqda xarajatlarni amal qilishining xuquqiy asoslari

Qishloq xo’jalik mahsulotlari tannarxi turlari

Reja tannarxi

Haqiqiy tannarx

Reja tannarxi normativlar, avval erishilgan natijalar asosida aniqlanib, «Biznes reja»da aks ettiriladi.

Haqiqiy tannarx darajasi yil yakunidagi ma’lumotlar yordamida hisoblanadi.

Qishloq xo’jaligida mahsulot tannarxi ob’ektlari

tannarx ob’ektlari

donchilikda

Don

Somon, poxol

Paxtachilikda

kartoshkachilikda

bedachilikdа

Paxta xom-ashyosi

G’o’zapoya

kartoshka

Кo’k massa

Ko’k poya

Quruq beda

Beda urug’i

Qoramolchilikda

sut

Go’st

buzoq

Go’ng

Go’ng

Qo’ychilikda

sut

jun

teri

Go’st

«Direkt-kosting» tizimining mohiyati shundan iboratki, bunda jami xarajatlar doimiy va o’zgaruvchan qismlarga ajratiladi va marjinal daromad miqdori aniqlanadi. Ushbu tizimda mahsulotlar tannarxi faqatgina to’g’ri (o’zgaruvchan) xarajatlar chegarasida aniqlanadi. Mahsulotlarni sotishdan kelgan pul tushumi bilan ularning xarajatlar bo’yicha tannarxini taqqoslash natijasida xo’jalikning marjinal daromadini aniqlash mumkin. Marjinal daromaddan doimiy xarajatlarni ayrish orqali xo’jalik mahsulot sotish natijasida olgan sof foyda aniqlanadi. Marjinal-kosting uslubini respublikamiz qishloq xo’jaligiga joriy etish natijasida yetishtirilayotgan mahsulotlarning real, aniq ishlab chiqarish tannarxini hisoblash imkoni paydo bo’ldi. Bu moliyaviy hisob uchun juda zarurdir. Lekin, boshqaruv hisobi uchun bu uslubning ma’lumotlari yetarli emas. CHunki, boshqaruv hisobi uchun faqatgina ishlab chiqarish tannarxi emas, balki to’liq tannarx ko’rsatkichi ham zarur. SHu munosabat bilan qishloq xo’jaligida xarajatlarni yanada chuqurroq tadqiq etish uchun ularning boshqarish samaradorligini oshirishda abzorbshn-kosting uslubini qo’llash maqsadga muvofiqdir. Ushbu usulning mohiyati shundan iboratki, unda barcha xarajatlar mahsulotning to’liq tannarxini shakllantiradi.