Reja: Iqtisodiy tahlil metodi, uning o‘ziga xos xususiyatlari

asosiy, boshqalariga bog‘liq emas, qaysilari – hosila

ekanligi aniqlanadi. Bunday holatlarda o‘rin almashtirish asosiydan

boshlanadi, keyin esa oldingisiga bog‘liq keyingi ko‘rsatkichni o‘rin

almashtirishga o‘tiladi.

Masalan, mahsulot hajmining bazis davrdan og‘ishiga (Q) ishchilar

soni (Is), ish kunlari miqdori (Ik) va ish kunining o‘rtacha davomiyligi

(D) o‘zgarishining ta’sirini aniqlash talab qilinadi. Mazkur holatda

ishchilar soni asosiy miqdoriy ko‘rsatkich hisoblanadi, ish kunlarining

o‘rtacha soni ularning ishga kelgan kunlari soniga, ish kunining

o‘rtacha davomiyligi esa ishchilar soni, ularning ishga kelgan kunlari

va har bir ishchining ish kuni davomiyligiga bog‘liq bo‘ladi. Bundan

ikkinchi ko‘rsatkich birinchisiga, uchinchisi esa – birinchi va

ikkinchiga bog‘liqligi kelib chiqadi. Hisoblash formulasida ushbu

ko‘rsatkichlarning miqdorlarini almashtirish (o‘rin almashtirish)

mazkur miqdoriy ko‘rsatkichlarning bir-biriga bog‘liqligi hisobga

olingan holda amalga oshiriladi.

Hisob-kitobga bir ishchining o‘rtacha soatlik ishlab chiqarishini

(MUs ning sifat ko‘rsatkichi) ham kiritamiz. Ko‘rib chiqilayotgan

ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi aloqa quyidagi hisoblash formulasi bilan

ifodalanadi:

Is × Ik × D × MUs = YaM.