Reja: "Informatika", "texnologiya", "axborot texnologiyalari"va" huquqiy texnologiya"tushunchalari

Ma'lumotni qisqartirishning keng tarqalgan usullari (masalan, sana, mavzu, 
geografik mintaqa, qiymat, muallif / kurator va boshqalar)
Har qanday zamonaviy axborot qidirish tizimining ishi quyida keltirilgan juda 
oddiy printsiplarga asoslanadi. Shunday qilib, foydalanuvchi faqat bitta so'zdan 
iborat so'rovni yaratganidagi holatni ko'rib chiqishdan boshlaymiz. Biz bunday 
so'rovni oddiygina bajara olamiz. Bizda mavjud bo'lgan hujjatlarning to'liq 
to'plamini olishimiz va hujjatlarni birma-bir ko'rib chiqishni boshlashimiz mumkin. 
Har bir hujjatni so'rovdagi so'z bor yoki yo'qligini tekshiramiz va agar mavjud 
bo'lsa, ushbu qidiruv tizimining ro’yhatiga kiradi. 
Ammo, agar foydalanuvchi so'rovi murakkabroq bo'lsachi, agar u bir nechta 
atamalardan iborat bo'lsa nima bo'ladi? Bunday holda, Bul operatsiyalari bizga 
yordamga keladi. Axborot qidirishda asosan uchta Bull operatsiyalari mavjud: 
1)
A AND B
– hujjat bir vaqtning o'zida A va B ni o'z ichiga oladi; 
2)
A OR B
– hujjat kamida A va B yoki ikkalasini o'z ichiga oladi; 
3)
NOT A
– hujjat o'z ichiga olmaydi. 
Birinchisi, mantiqiy "va", agar hujjat so'rovda bitta va boshqa shartlarni o'z ichiga 
olgan bo'lsa, bu bizga mos keladi. Bizga kerak bo'lgan ikkinchi Bul operatsiyasi 
mantiqiy yoki. Bu hujjat bizga mos keladi agar, unda so'rovdagi kamida bitta 
atama yoki ikkala atama mavjud bo'lsa. Va nihoyat, biz kerak bo'lgan uchinchi 
operand-bu inkor. Bu operand bilan bog'liq so'zlarni o'z ichiga olmaydigan barcha 
hujjatlarni tanlashimiz kerak bo'lgan holdir. Keling, qanday ishlashini aniq 
misolini ko'rib chiqaylik. Shunday qilib, bizda oddiy bir so'zli so'rov mavjud edi, 
lekin foydalanuvchi uni kengaytirishga qaror qildi. Natijada, biz quyidagi so'rovni 
olamiz. Xo'sh, nima topishimiz kerak? Biz birinchi navbatda "modda" so'zini o'z 

---

ichiga olgan va ikkinchidan, so'zlardan biri-"qonun" yoki "band" biroq, "kimyoviy 
element" so'zini o'z ichiga olmagan hujjatlarni topishimiz kerak. Shunday qilib, 
foydalanuvchi tok kuchi bilan bog'liq ba'zi ma'lumotlarni topishni xohlaydi degan 
xulosaga kelishimiz mumkin. Xo'sh, bu so'rovni qanday bajara olamiz? Tabiiyki, 
bizda qidiradigan hujjatlar to'plami mavjud. Asta-sekin foydalanuvchining 
so'rovini ko'rib chiqishni boshlaymiz. Shunday qilib, boshida biz faqat "modda" 
atamasini ko'rib chiqamiz. Ushbu so'z mavjud bo'lgan barcha hujjatlarni topamiz. 
Keyinchalik biz ushbu so'rovni kengaytiramiz va bu erda "yoki" mantiqiy 
kombinatsiyasi baydo bo’ladi. Uni qayta ishlash uchun biz bitta so'zni va 
ikkinchisini o'z ichiga olgan barcha hujjatlarni topib, ularni birlashtirishimiz kerak. 
Bundan tashqari, biz kengaytirilgan so'rovda mantiqiy "va" mavjud bo'lgani uchun, 
biz o'tgan qadamda topilgan "modda" so'zini o'z ichiga olgan ko'plab hujjatlar bilan 
ushbu yangi hosil qilingan kesishmani olishimiz kerak. Va oxirgi kesishish bizning 
qidiruv tizimimizning ushbu kengaytirilgan so'rovga javobi bo'ladi. Lekin bu hali 
butun so'rov emas. Bizda yana uchinchi qism, inkor qismi bor. Qanday qilib 
inkorni qayta ishlashimiz mumkin? Ushbu so'zni o'z ichiga olmaydigan barcha 
hujjatlarni topishimiz kerak va biz avval olgan to'plamni oldingi bosqichda olingan 
to'plam natijasi bilan kesishtiramiz va oxir-oqibat biz bunday murakkab so'roviga 
javob olamiz.