Reja: I. Kirish II

Temperatura (lot. temperatura — o ‘lchamdoshlik, normal holat) - makroskopik sistemaning termodinamik muvozanat holatini tavsiflovchi kattalik. Shuning uchun temperatura sistemaning issiqlik holatini tavsiflaydigan asosiy holat parametrlaridan biri hisoblanadi. Jismning isiganlik darajasi temperatura orqali ifodalanadi. Jism tarkibidagi zarralarning tezligi qancha katta bo‘lsa, ularning kinetik energiyasi ham shuncha katta bo‘ladi. Temperatura bu modda tarkibidagi zarralarning kinetik energiyasi oʻlchovidir, ya’ni

bunda k = 1,380662* 10²³/K — Boltsman doimiysi;
E_k= — zarraning kinetik energiyasi.
Temperatura Selsiy yoki Kelvin shkalasida gradusda oʻlchanadi.
Termodinamik jarayonlardagi temperatura Kelvin (K) shkalasi bo‘yicha o ‘lchanadi. 1848-yili ingliz fizigi lord Kelvin tomonidan fanga «termodinamik temperatura» tushunchasi kiritilgan. Demak, zarraning oʻrtacha kinetik energiyasini absolut temperatura orqali ifodalash mumkin:
T =
Termodinamik temperatura shkalasining «nol» nuqtasi uchun ideal gaz molekulasining tartibsiz harakati go‘yoki toʻxtaydigan shunday temperatura qabul qilinganki, uni absolut nol deb ataymiz. Oʻzgarmas hajmdagi ideal gaz bosimi shu gazning absolut temperaturasiga mutanosib, ya’ni R » T boʻladi. Shu qonuniyatga muvofiq gaz va suyuqlik termometrlari yaratilgan. Temperatura boshqa fizik kattaliklarni oʻlchash yo‘li bilan topiladigan (bevosita olchanmaydigan) kattalik. Demak, sistema temperaturasini o‘lchash — bu gaz yoki suyuqlik hajmining o‘zgarishini yoki termojuft uchlari orasidagi potensiallar ayirmasini oʻlchash demakdir. Gaz va suyuqlik termometrlari hamda termojuftlar asosida yaratilgan termometrlar bunga misol boʻla oladi.
Kelvin (K) — termodinamik temperatura shkalasida absolut temperatura qiymati boʻlib, toza suvning uchlama nuqtasi, ya’ni muz, suv, va bug‘ o‘zaro muvozanatda boʻladigan holat temperaturasi T - 273,16 K deb qabul qilingan. Temperatura shkalasi qilib Selsiy (0°C), Kelvin (0 ^oK), Farengeyt (0°F) va Renkin (R) graduslaridagi temperaturalar olingan. Bu temperatura shkalalarida normal bosim ostidagi suvning qaynash temperaturasi qilib 100 ^oC, muzning eriy boshlash temperaturasi 0 ^oC nuqtalari temperatura shkalasining tayanch ( reper ) nuqtalari qilib tanlangan. Bu temperatura shkalalari orasida quyidagi bog'lanish mavjud, ya’ni
T = (t°C + 273,16)K;
tF= (l,8t°C + 32);
t°C = (t°F + 32)/1,8;
T° R= 1,8 T
Muhit temperaturasi simobli, spirtli termometrlar, fizik qonuniyatlar asosida yasalgan termojuft yordamida o‘lchanadi.