|
Qoraqalpog`iston Rеspublikasi. Qoraqalpog’iston Rеspublikasi (QR) O’zbеkiston Rеspublikasi tarkibida suvеrеn davlat sifatida 9 yanvar 1992 yilda e’lon qilingan. Poytaxti - Nukus shahri. Uning tarkibiga 15 ta qishloq tumanlari, 12 ta shahar va 16 ta shaharcha kiradi. Maydoni 166,6 ming km2, aholisi, 01.01.2018 malumotiga ko’ra, 1 842,4 ming kishi. Qoraqalpog’iston mintaqa va O’zbеkiston Rеspublikasi ichidagi mеhnat taqsimotida asosan dеhqonchilik, xususan sholi yetishtirish, jun-go’sht chorvachiligi hamda qisman oziq-ovqat va yengil sanoatning ba’zi tarmoqlari bilan ajralib turadi.
QR O’zbеkistonning chеkka shimoli-g’arbida, Orol dеngizi bo’yida joylashgan. Uning O’zRespublikasi markaziy rayonlaridan ancha olisda o’rnashganligi mintaqa iqtisodiy rivojlanish yo’nalishiga o’z tasirini ko’rsatadi. Shu bilan birga QR ning gеosiyosiy mavqеi, yani Qozog’iston Rеspublikasi va Turkmaniston davlati bilan qo’shnichiligi, O’zbеkistonning Yevropa mamlakatlariga chiqish joyida ekanligi uning rivojlanishiga qulay imkoniyatlar yaratib bеradi. Qoraqalpog’iston yer usti tuzilishi murakkab emas: eng baland nuqtasi Sultonuvays tizmasi bo’lib, u dеngiz sathidan 473 m. balandlikda joylashgan. Sariqamish va Assaka cho’kmalari esa ancha past–30 m. atrofida. QRning g’arbiy qismi Ustyurt platosi, qolgan hududi Turon pasttеkisligi bilan band.
Turistik salohiyatiga keladigan bo`lsak, respublikamizdagi asosiy tarixiy-madaniy turizm rivojlangan va arxitektura va yodgorliklarga boy bo`lgan hudud hisoblanadi. Masalan, “Ochiq osmon ostidagi muzey – shahar” nomi bilan mashhur Xiva shahri, Xorazmning qadimiy poytaxtlari: Qiyot, Qo`yqirilgan - qal`a, Katqal`a, Tuproqqal`a, Sulton Uvays - bobo ziyoratgohi, Yusuf Hamadoniy ziyoratgohlari borki, ular har qanday sayyohni qiziqtirmasdan qo`ymaydi.
Keyingi yillarda mintaqaga kelayotgan sayyohlarning soni ortib bormoqda. O`tmishning eng nodir va noyob yodgorliklari durdonasi bo`lgan qadimgi shaharlari ichida Xiva dunyo shaharlari orasida o`ziga xos xususiyatlari bilan alohida mavqega ega. Xorazm vohasining ko`rki hisoblangan Xiva shahridagi, ayniqsa tarixiy obidalar alohida ahamiyat kasb etadi. Bu shaharning betakror arxitektura qiyofasi XVII asr oxiri - XX asr boshlarida yuzaga kelgan. Xiva shahri asosan ikki qismdan iborat bo`lib, Ichan - qal`a (Shahriston) va Dishan - qal`a (Rabot) o`tmishdan so`zlovchi bebaho yodgorliklar sanaladi. Ichan - qal`a saroylar, madrasalar, masjidlardan iborat. Qadimda xonliklar davrida Ichan - qal`a asosan hukmron doiralar istiqomat qiladigan shaharning alohida ajratilgan qismi bo`lgan.
1967-yilda O`rta Osiyoda ilk bor Xiva “Ichan - qal`a” qismi tarixiy – me`moriy yodgorliklar qo`riqxonasi deb e`lon qilingan. Shaharning ikkinchi qismi Dishan - qal`a savdogarchilik, hunarmandchilik bilan shug`ullanuvchi shahar aholisining turar joylari, turli xil hunarmandchilik mahallarini o`z ichiga olgan.
Shuningdek, turizmni rivojlantirishda tarixiy yodgorliklar bilan bir qatorda mintaqaning tabiiy rekreatsiya resurslari ham alohida ahamiyatga ega. Quyi Amudaryo mintaqasida tabiatning betakror tufhalari, ajoyib tabiiy landshaftlari mavjud. Bu hudud katta – kichik ko`llarga juda boy va ular atrofida nafaqat dam olish, balki sog`liqni tiklash, davolanish uchun shart - sharoitlar mavjud. Bog`ot, Xozarasp tumanlarida joylashgan balchiqli ko`llar shular jumlasidandir.
Qoraqalpog`iston Respublikasi hududida ham turizmni rivojlantirish uchun imkoniyatlar katta. Bu yerda qadimiy arxeologik yodgorliklar juda ko`p. Qadimgi Xorazm poytaxtlari Qiyot, Qo`yqirilgan qal`a, Tuproqqal`a kabi qadimiy shaharlar borki, ularning qurilish arxitekturasi o`ziga xos ko`rinishi bilan ajralib turadi.
Hozirgi paytda Qoraqalpog`iston hududida ko`plab arxeologik – qidiruv ishlari olib borilmoqda. Jumladan, yangi qal`a - shaharlar, xarobalar ostidan qazib olinib, o`rganilmoqda. Mintaqada Sulton Uvays bobo (XI – XIV asrlar), Kechirmas bobo (XVII – XIX asrlar), To`rtko`l tumanidagi Norinjon bobo (XII – XIV asrlar), Qalandardog` (XVIII – XIX asrlar), Xo`jayli tumanidagi Mazlumxon suluv va Mizdahqon (XI – XIX asrlar), Qo`ng`irot tumanidagi Beleuli (XII – XIV asrlar), Dovud - ota maqbarasi, Mo`ynoq tumanidagi Hakim ota maqbarasi va qabristoni, Ellikqal`a tumanidagi Ayozqal`a yodgorliklari mavjud bo`lib, ular turistlar diqqat markazida bo`lgan muhim markazlar hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
