Reja: Hajmiy gidroyuritmalar uchun ish suyuqliklari va ularning asosiy xossalari. Suyuqliklarni tozalash (filtrlash). Filtrlash sxemalari va ularning asosiy turlari

16- MA’RUZA
Reja:

1. Hajmiy gidroyuritmalar uchun ish suyuqliklari va ularning asosiy xossalari. Suyuqliklarni tozalash (filtrlash). Filtrlash sxemalari va ularning asosiy turlari.

2. Pnevmoyuritgichlar, uning asosiy qismlari va farqli xususiyatlari. Havoning ohirgi issiqlik darajasi va solishtirma energiyasi.
3. Gidroyuritmalarning asosiy kattaliklari va hisoblash yo’llari. Mexanik tavsifi. Hajmiy gidroyuritmalar va ularni sozlash usullari.
16.1. Hajmiy gidroyuritmalar uchun ish suyuqliklari va ularning asosiy xossalari. Suyuqliklarni tozalash (filtrlash). Filtrlash sxemalari va ularning asosiy turlari.


Gidrouzatmalarning vazifalari, guruhlanishi, qo‘llanish sohasi, afzalligi va kamchiliklari.
Hajmiy gidrouzatmalar hajmiy gidromashinalar yordami bilan mexanik energiyani uzatish va o‘zgartirish uchun mo‘ljallangandir. Hajmiy nasos gidrodvigateldan tuzilgan qurilma hajmiy gidrouzatmaning prinsipial asosi hisoblanadi. Agar nasos gidrodvigatel ko‘rilishi jihatdan bo‘linmaydigan birikma tashkil qilsa, unda bunday sodda gidrouzatma hajmiy gidrouzatma deyiladi. Agar kuch gidrosistemasi alohida nasoslar, gidrodvigatellardan tashkil topgan bo‘lib, gidroapparat elementlari, yordamchi qurilmalarga ega bo‘lsa, bunday gidrosistemani ham hajmiy gidrouzatma deb atash qabul qilingan. SHunday qilib, hajmiy gidrouzatmalarga oddiy gidravlik sistemalar kiradi. Ular mexanik energiyani uzatish va o‘zgartirish uchun xizmat qiladilar.
Mashinalar va ishlab chiqarish jarayonlarida avtomatik boshqarish qo‘llanilishi bilan gidravlik uzatmalarning qiymati oshib bormokda, chunki bu xildagi uzatma bilan boshqarish oson va uncha ishonchli gidroapparatura qurilmalari yordamida suyuqlik oqimiga oddiygina ta’sir etib avtomatlashtirish mumkin.
Hozirgi metalga ishlov berish stanoklarining deyarli hammasi: eng oddiy buylama randalash stanoklaridan boshlab, murakkab nusxa ko‘chirish stanoklarigacha hajmiy gidrouzatma bilan ta’minlangan. SHuningdek, paxta zavodlardagi gidropresslar ham gidrouzatmalar yordamida harakatga keladi. Dvigatelning chiqish zvenosiga qarab gidrouzatmalarni ilgarilab boradigan va aylanma harakat qiladigan gidrouzatmalarga ajratiladi. SHuning uchun gidrouzatmaning nomi gidrodvigatelning turiga qarab aniqlanadi. Gidrodvigatel ishini xarakterlaydigan kattaliklarning o‘zgarishi suyuqlik sarfini va dvigatel bilan nasosni ulaydigan magistraldagi bosim kattaligini o‘zgarish yo‘li bilan boshqariladi.
Gidrouzatmalar boshqarilmaydigan, qo‘l bilan boshqariladigan va avtomatik boshqariladigan, ergashuvchi gidrouzatmalarga ajraladi. Mavjud mexanik, elektrik, pnevmatik, kombinatsiyalangan va boshqalarga nisbatan gidrouzatmalarning quyidagi ustunliklarini ko‘rsatish mumkin:

1. 
   Kichik gabaritlarda ham katta zo‘riqish baquvvat uzatishi mumkin.
   
2. 
   Kuch olganlarining silliq harakat qilishi ta’minlangan, tezlik va yuklanish avtomatik boshqariladi.
   
3. 
   Ilgarilama-qaytma va aylanma harakatlarni tez o‘zgartirishiga imkon beradi.
   
4. 
   O‘zgarayotgan kuchlarni bosim orqali nazorat qilish manometrlar yordamida oson amalga oshiriladi.
   

YUqoridagi ustunliklar bilan bir qatorda kamchiliklari ham bor:

1. 
   Gidravlik sarf yoki tezlik katta bo‘lganda FIK past bo‘ladi.
   
2. 
   Havo tiqilib qolganda gidravlik zarbalar natijasida silkinish ro‘y beradi.
   
3. 
   Suyuqlikning ortib ketishi va siqilishi aniq koordinatsiyalashni qiyinlashtiradi.
   

Hajmiy nasoslarning umumiy xossalari va ularning klassifikatsiyasi. Hajmiy nasoslarning sarflari katta bo‘lmaydi, lekin ular yordamida
yuqori bosim olish mumkin. SHuning uchun ularni kamroq suyuqlik
tortiladigan, birok yuqori bosim kerak bo‘ladigan sharoitlarda juda ko‘p
qo‘llaniladi. Hajmiy nasoslar suyuqliklarga siquvchi kuchning qaysi usulda
berilishiga qarab ikki katta turga bo‘linadi. Birinchisi, ish bo‘lmasa
harakatlanmaydigan va boshqaruvchi zvenosining harakati ilgarilama-qaytma
harakatga aylantiriladigan mashinalardir. Bularga porshenli va plunjerli
nasoslar kiradi va suyuqlikka kuch porshen yoki plunjerning harakat
yo‘nalishida beriladi. Ikkinchi tur nasoslarda siquvchi bo‘lma rotor bilan
birga aylanadi va kuch suyuqlikni chegaralovchi to‘siqlar harakati yo‘nalishida
beriladi. Bunday nasoslar rotorli nasoslar deb ataladi.