Режа. Европа халқларининг хўжалик фаолияти ва моддий маданиятлари

Оила ва оилавий турмуш. Ҳозирги кунда Европадаги барча хақларда кичик оилалар ота-она ва уларнинг фарзандларидан иборат моногам оилалар кўпчиликни ташкил қилади. Ўтмишда йирик ёки бир нечча авлодли оилалар кўп бўлиб, биргаликда хўжалик юритадиган бу хилдаги оилаларни унинг кекса авлоди вакилларидан бири бошқарган. Йирик патриархал оилалар унсурлари XIX асрда ҳам сақланган. Баъзи жойларда (масалан, албанларда) ҳозиргача мавжуд. Европаликлар учун ҳозирда нисбатан кеч никоҳлар хусусиятли. Бу маълум даражада кичик оилаларнинг аксари кўпчилиги билан ҳам изоҳланади.
Йирик патриархал оилаларда ёш ота-оналар фарзандларини оёққа турғиза оладиларми деган муоммо бўлмаган. Замонавий ёшлар дастлаб никоҳни сўнг фарзанд кўришни ортга сурадилар. Улар ўқишларини тугатишлари, мустаҳкам иқтисодий ўринга эга бўлишлари учун курашади. Шунинг учун бугунги Европада энг юқори туғилиш энг суст ривожланган исломга мансуб аҳоли Албанияда. Бошқа Европа халқларига нисбатан юқорироқ туғилиш ирландларда бўлишини ҳам католик дини устуворлиги билан изоҳлаш мумкин. Кўпчилик Европа давлатлари учун туғулишнинг пастлиги туфайли аҳолининг ўсиши аксари иммигрантлар ҳисобидан бўлади. Шунинг учун кўпчилик Европа давлатларида оилада бола сонини оширишга мўлжалланган туғилишни рағбатлантирувчи ижтимоий демографик сиёсат олиб борилмоқда. Бу сиёсат ҳақ тўланадиган декрет таътили, болани боқиш учун таътил, болали оилаларга дотация тўлаш, турар-жой олиш учун кредитлар, субсидиялар ва ҳ.к. лар кўзда тутилган.
Никоҳга кириш барча Европа халқларида байрам тантаналари, тўй давомида турли анъаналарни намойиш этилиши кўзда тутилади. Ўтмишда қатор удумлар келинни эрли хотинлар сафига ўтганлигини рамзий ифодалаган. Тўй арафасида йигит дўстларига, қиз дугоналарига хайрлашув базмини ўтказиб беришган. Қишлоқларда ўтмишда тўй маросимларида барча аҳоли қатнашган. Европанинг айрим мамлакатларида (Испания, Португалия, Юнонистонда) фақат черковдаги никоҳ ҳақиқий бўлса, Британия ва Швецияда черков никоҳи ҳам гражданлик қайди ҳам тан олинган. Айни пайтда Франция, Швейцарияда фақат гражданлик никоҳлари тан олинган. Лекин черковдан ҳам ўтиш келин-куёв ва уларнинг оилалари ихтиёрида бўлган.