Reja: Chorvachilikning milliy iqtisodiyotdagi ahamiyati va uni rivojlantirish asoslari

1. Qoramolchilik- go’sht va sut yo’nalishi bo’yicha;

• 1. Qoramolchilik- go’sht va sut yo’nalishi bo’yicha;
• 2. Qo’ychilik- go’sht, jun, teri yo’nalishi bo’yicha;
• 3. Echkichilik- jun va tivit, sut yo’nalishi bo’yicha;
• 4. Cho’chqachilik- teri, yarim yog’, yog’lik go’sht yo’nalishi bo’yicha;
• 5. Parrandachilik- tuxum va go’sht broyler yo’nalishi bo’yicha;
• 6. Yilqichilik- go’sht va sut, ish hayvonlari hamda sport yo’nalishi bo’yicha;
• 7. Tuyachilik- go’sht, jun va sut yo’nalishi bo’yicha;
• 8. Pillachilik bo’yicha;
• 9. Asalarichilik bo’yicha;
• 10. Quyonchilik bo’yicha;
• 11. Hovuz baliqchiligi bo’yicha;
• 12. Mo’ynachilik bo’yicha va boshqalar.

Qishloq xo`jaligining asosiy ko`rsatkichlari
	2000	2005	2010	2015	2016	2017	2018	2019	2020
Qishloq xo`jaligi ekinlari ekin maydoni, ming gektar	3778,3	3647,5	3708,4	3694,2	3706,7	3474,5	3396,0	3309,4	3373,1
Qishloq xo`jaligi mahsuloti, mlrd. so`m	1387,2	5978,3	30856,7	99604,6	115599,2	148199,3	187425,6	216283,1	249754,5
shu jumladan:
dehqonchilik	696,8	3323,1	18119,0	55429,2	61755,1	83303,4	98406,4	111904,8	123556,0
chorvachilik	690,4	2655,2	12737,7	44175,4	53844,1	64895,9	89019,2	104378,3	126198,5
Qishloq xo`jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish-ning o`sish sur`ati, o`tgan yilga nisbatan foizda	103,1	105,4	106,3	106,1	106,3	101,0	100,2	103,3	102,8
shu jumladan:
dehqonchilik	103,1	107,0	105,9	105,5	105,7	98,2	95,8	104,8	103,4
chorvachilik	103,0	103,6	106,9	106,9	107,0	104,1	105,7	101,6	102,1

Qishloq xo`jaligi mahsuloti ishlab chiqarishning o`sish sur`atlari
(o`tgan yilga nisbatan foizda)
	Barcha toifadagi xo`jaliklar	Shu jumladan:			Shu jumladan:
		Fermer xo`jaliklari	Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo`jaliklari	Qishloq xo`jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar	Fermer xo`jaliklari		Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo`jaliklari	Qishloq xo`jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar
	Jami				Chorvachilik mahsulotlari
2000	103,1	110,7	107,2	94,3	106,7	104		94,1
2005	105,4	130,7	105,5	80,6	104	104,4		90
2010	106,3	104,8	107,2	106,7	108,6	106,7		110,7
2015	106,1	103,5	107,4	105,7	105,7	106,9		107,1
2018	100,2	93,1	102,3	125,7	137,5	104,0		118,9
2019	103,3	110,5	99,2	140,4	113,8	100,2		123,5
2020	102,8	103,2	101,7	118,5	104,9	102,0		101,6

Qishloq xo`jaligi mahsuloti ishlab chiqarishning tarkibi
(foizda)
	Barcha toifadagi xo`jaliklar	Shu jumladan:
		Fermer xo`jaliklari	Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo`jaliklari	Qishloq xo`jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar	Fermer xo`jaliklari	Dehqon (shaxsiy yordamchi) xo`jaliklari	Qishloq xo`jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar
		Jami			Chorvachilik
2000	100	5,5	66,7	27,8	1,3	89,7	9
2005	100	24,3	61,7	14	2,7	92,6	4,7
2010	100	36,3	61,6	2,1	3,9	93,1	3,0
2018	100	26,0	71,2	2,8	4,6	92,3	3,1
2019	100	27,9	68,3	3,8	5,1	91,2	3,7
2020	100	27,8	68,0	4,2	5,1	91,4	3,5

O‘zbekiston Respublikasi barcha toifalarda ishlab chiqarilgan dehqonchilik va chorvachilik mahsulotlari to‘g‘risida
MA'LUMOT
№	Mahsulot turi	O‘lchov birligi	2000 y.	2005 y.	2010 y.	2015 y.	2019 y.	2020
1	Go'sht (tirik vaznda)	ming tonna	841,8	1 061,5	1 461,4	2 033,4	2 473,6	2 526,2
2	Sut	ming tonna	3 632,5	4 554,9	6 169,0	9 027,8	10 714,3	11 009,9
3	shundan: sigir suti	ming tonna	3 612,5	4 447,2	6 133,8	8 994,8	10 662,3	x
4	Tuxum	mln. dona	1 254,4	1 966,7	3 061,2	5 535,4	7 771,2	7 825,0
5	shundan: tovuq tuxumi	mln. dona	1 251,4	1 963,5	3 009,0	5 514,9	7 723,7	x
6	Asal	tonna	2 685,0	2 115,7	3 171,9	10 157,0	13 001,7	13 520,4
7	Qirqib olingan jun	tonna	15 849,0	20 081,0	26 510,0	36 029,0	35 115,0	35 650,0
8	Olingan qorako‘l terilar	ming dona	747,6	688,7	934,9	1 032,0	1 150,7	1 151,4
9	Pilla	tonna	16 479,0	16 211,0	25 151,8	26 293,0	21 374,1	20 941,9

1.Chorva hayvonlari mahsuldorligini oshirish. Bu o’ta dolzarb vazifani bajarish uchun ularni turli xil ozuqalarga bo’lgan talablarini ilmiy asoslangan rasionlar bo’yicha muntazam qondirish. Natijada zotdor hayvonlarning mahsuldorlik potensiali hamda sarflangan ozuqalar samaradorligini oshirish imkoniyatlaridan to’laroq foydalanish, ko’proq, sifatliroq hamda arzonroq mahsulotlar ishlab chiqarish va sotish imkoniyati yaratiladi;

• 1.Chorva hayvonlari mahsuldorligini oshirish. Bu o’ta dolzarb vazifani bajarish uchun ularni turli xil ozuqalarga bo’lgan talablarini ilmiy asoslangan rasionlar bo’yicha muntazam qondirish. Natijada zotdor hayvonlarning mahsuldorlik potensiali hamda sarflangan ozuqalar samaradorligini oshirish imkoniyatlaridan to’laroq foydalanish, ko’proq, sifatliroq hamda arzonroq mahsulotlar ishlab chiqarish va sotish imkoniyati yaratiladi;
• 2.Chorva hayvonlarning zotdorlik belgilarini saqlash va yanada mustahkamlash maqsadida seleksiya, naslchilik ishlarini yuqori darajada tashkil etish, jumladan, sun’iy urchitish, geterozis ustunliklaridan to’laroq foydalanish;
• 3.Qishloq xo’jalik korxonalari, fermer, dehqon xo’jaliklarini yuqori mahsuldor zotli chorva mollari bilan muntazam ta’minlash maqsadida yuqori mas’uliyatli naslchilik zavod va naslchilik xo’jaliklarini barpo qilish ularni imtiyozli sharoitlardan foydalanishga imkon yaratish.

4.Chorvadorlarning mehnat unumdorligi va mehnat haqini barqaror oshirish uchun texnologik jarayonlarni kompleks mexanizasiyalash va avtomatlashtirish usullaridan foydalanish; dastavval, ozuqalarni taqsimlash, sigirlarni sog’ish, qo’y va echkilar junini qirqish, sug’orish, binolarni chorva qoldiqlaridan tozalash, ulardan foydalanish bilan bog’liq va boshqa ishlarni progressiv vositalar yordamida bajarish;

• 4.Chorvadorlarning mehnat unumdorligi va mehnat haqini barqaror oshirish uchun texnologik jarayonlarni kompleks mexanizasiyalash va avtomatlashtirish usullaridan foydalanish; dastavval, ozuqalarni taqsimlash, sigirlarni sog’ish, qo’y va echkilar junini qirqish, sug’orish, binolarni chorva qoldiqlaridan tozalash, ulardan foydalanish bilan bog’liq va boshqa ishlarni progressiv vositalar yordamida bajarish;
• 5.Hayvonlarni saqlashning progressiv usullaridan, shu jumladan, bog’lamasdan saqlash, mahsus qo’ralardan foydalanish;
• 6.Asosiy vositalardan ayniqsa, chorva binolari va inshoatlari quvvatidan oqilona foydalanish;
• 7.Progressiv zooveterinariya xizmatlaridan foydalanish va h.k.

1.Sigirlardan olinadigan sut va buzoq miqdorini ko’paytirish lozim. Ko’p xo’jaliklarda mahsuldorlikning bu ko’rsatkichlari ularda rivojlanayotgan zotdor sigirlarning potensial imkoniyatiga nisbatan 2-3 marta past bo’lmoqda. Natijada ularni oziqlantirish xarajatlari samaradorligi 3-4 marta pasaymoqda;

• 1.Sigirlardan olinadigan sut va buzoq miqdorini ko’paytirish lozim. Ko’p xo’jaliklarda mahsuldorlikning bu ko’rsatkichlari ularda rivojlanayotgan zotdor sigirlarning potensial imkoniyatiga nisbatan 2-3 marta past bo’lmoqda. Natijada ularni oziqlantirish xarajatlari samaradorligi 3-4 marta pasaymoqda;
• 2.Go’sht yo’nalishdagi qoramollarni so’qimga boqishga kunlik o’sishi, o’rtacha tirik va so’yilgan vazni va boshqa mahsuldorlik ko’rsatkichlari ham rivojlantirilayotgan zotlarning potensial imkoniyatidan 30-35% ga past tashkil topmoqda. Natijada ularni oziqlantirish va saqlash muddatlari cho’zilib ketadi, barcha xarajatlar samaradorligi ham pasayadi;
• 3.Rivojlanayotgan iqlim sharoitiga moslashgan qoramollarning zotdorlik belgilarini mustaxkamlash maqsadida seleksiya va naslchilik ishlari sifatini ko’tarish, shu jumladan, sun’iy urug’lantirishni amalga oshirish;
• 4.Chorvadorlarning mehnat unumdorligi va qili ngan mehnat manfaatdorligini oshirish omillaridan va imkoniyatlaridan oqilona foydalanish;
• 5.Asosiy vositalardan, shu jumladan, mahsus chorva binolar va inshoatlar quvvatidan yil davomida to’laroq foydalanish;
• 6.Progressiv zooveterinariya xizmatlaridan foydalanish.

qoramol va boshqa hayvonlarga nisbatan serharakat, tuyoqlari va oyoqlari baquvvat, o’tkir tishlari past va siyrak o’sgan o’tlarni, hatto yerga to’kilgan mayda barglarni terib olib istemol qilish qobilyatiga egadir. Ular achchiq, sassiq hidlik, tikanlik o’tlarni ham iste’mol qiladi.

• qoramol va boshqa hayvonlarga nisbatan serharakat, tuyoqlari va oyoqlari baquvvat, o’tkir tishlari past va siyrak o’sgan o’tlarni, hatto yerga to’kilgan mayda barglarni terib olib istemol qilish qobilyatiga egadir. Ular achchiq, sassiq hidlik, tikanlik o’tlarni ham iste’mol qiladi.
• O’zbekistonda o’sadigan 880 tur o’simliklarning 520 yoki 59% ini, qoramollar esa – 20% iga yaqinini iste’mol qiladi.