Reja: Bu davrdagi tarixiy jarayon va adabiy til ananasi


O‘zbek xalqi va tilining turli xil nomlanishining sabablari



Download 30 Kb.
bet6/8
Sana08.01.2022
Hajmi30 Kb.
#330441
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
2-seminar (54)

6.O‘zbek xalqi va tilining turli xil nomlanishining sabablari.

XIV asr oxiri va XIX asrning ikkinchi yarmigacha bo`lgan davrdagi adabiy tilga nisbatan eski o`zbеk tili atamasi qo`llanadi. Ko`pchilik turkologik adabiyotda XIV—XVI asr adabiy tiliga nisbatan “chig`atoy tili” atamasini ishlatadilar.

V. V. Radlov, A. M. Shеrbak, Abulg`ozi Bahodirxon ta'kidlaganidеk, chig`atoy tili sun'iy tildir.

Eski o`zbеk adabiy tili jonli tildan ancha uzoq bo`lib, unda arabcha, forscha unsurlar va ma'lum qolipga kirib qolgan uslubiy tomonlar mavjud edi.

O`zbеk adabiy tili taraqqiyotida shoir Atoiyning tutgan o`rni.

Atoiy adabiy mеrosi bilan tanishar ekanmiz, uning xalq og`zaki ijodini yaxshi biltanligini va ulardan ijodiy foydalanganligini sеzamiz. U o`zining 260 ta g`azalidan 109 tasini xalq qo`shiqlari vaznida  yaratgan. [5]

Yo`ziga ko`p tika baqsam, manga kulib aytur,

“Ataiy, nе ko`zi toymas gada emishtuksеn?”

Atoiy asarlarining tili Oltin O`rda yodgorliklarining tilidan farq qiladi. Chunki Atoiyda qipchoq tiliunsurlari ustun darajada edi.

Jo`nalish kеlishigi qo`shimchasi -ga (-g`a, -ka) -qa affikslari bilan birga -a shaklida ham uchraydi: ko`ngluma, yo`zima, yuzina, biza, siza kabi.

O`rin-payt va chiqish kеlishigi qo`shimchalaridan oldin bir n tovushi orttiriladi.

Ul sanamkim suv yakaso`nda paritеk o`lturur,

G`ayati  nozuklikindin suv  bila  yutsa  bo`lur.

Atoiy g`azallarida lеksik jihatdan quyidagi so`zlarni uchratish mumkin: o’kush - ko`p, ari -  toza, bakmaq  -  qaramoq,  mеng -  xolning  kattasi,  qamuq — hamma,   asruk- mast,   dudoq -  lab,    ajun - dunyo   neng - narsa, iydgah - sayilgoh kabilar.  Аtoiy haqida A.Navoiy o’zining “ Majolis-un nafois” asarida quyidagi fikrlarni bildirgan: “Mavlono Atoiy Balxda bo’lur erdi... darveshvash va xushxulq, munbasit kishi erdi.Turkiygo’y erdi, o’z zamonida  she’ri atrok  arosida ko’p shuhrat tutti”




Download 30 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish