Reja: Barqaror birikmalar haqida ma'lumot


I BOB. Hozirgi zamon ingliz tilidagi frazeologik birikmalarning tasnifi



Download 0,66 Mb.
bet2/20
Sana09.08.2021
Hajmi0,66 Mb.
#142775
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20
Bog'liq
data

I BOB. Hozirgi zamon ingliz tilidagi frazeologik birikmalarning tasnifi 

 masalasi 

Frazeologiya  atamasi  orqali,  bir  tomondan,  so`z  birikmalarini  o`rganuvchi  tilshunoslik 

bo`limi,  boshqa  tomondan  esa,  ma`lum  tilning  barcha  barqaror  birikmalari  majmui  tushuniladi. 

Tilning lug`at tarkibini nafaqat boshqa so`zlar, balki barqaror so`z birikmalari ham tashkil qiladi. 

Barqaror  so`z  birikmalari  boshqa  so`zlar  bilan  ibora  tushunchasi  vositasi  vazifasida  xizmat 

qiladi. Barqaror so`z birikmalari o`zida tobe munosabatda birikkan so`zlarni namoyon etadi. 

Erkin  birikkan  so`z  birikmasi  ma`lum  fikrlarni  ifodalash  uchun  har  bir  ma`lum  nutq 

vaziyatlarining  vazifasiga  asosan  tildagi  muloqotlar  davridagi  mazkur  tilning  grammatik 

qoidalariga  asoslanib  yaratiladi.  Erkin  birikmaning  umumiy  ma`nosi  o`sha  birikmani  tashkil 

etgan  har  bir  so`z  mazmunidan  anglashiladi.  Erkin  birikma  tarkibiga  hokim  so`z  va  gapning 

mustaqil  a`zosi  vazifasini  bajaradigan  tobe  so`z  kiritilgan.  Shunday  qilib,  erkin  birikma  o`zida 

sintaktik bog`lanishni namoyon etadi. Birikmadagi har bir bog`lanishlarning tobelik munosabati 

birikmaning semantik mustaqilligini anglatadi va ular birlashgan holda turg`un birikmalarni hosil 

qiladi.  Barqaror  so`z  birikmasi  birikma  tarkibidagi  biror  so`zni  birikma  ma`nosini  buzmasdan 

o`zgartirish  mumkin  bo`lmagan  qat`iy  muayyan  so`zlardan  tashkil  topgan  bo`ladi.  Barqaror 

birikma  shaklan  va  muayyan  ma`no  jihatidan  boshqa  birikmalardan  ajralib  turadi,  u  an`anaviy 

qo`llanishi va mazmun to`laligining  yuqori  yoki quyi ekanligidan aniqlab  olinadi. Turg`un so`z 

birikmasi  nutq  paytidagi  so`zlashuv  jarayonida  yaratilmaydi,  lekin  nutqda  allaqachon  qotib 

qolgan  va  ma`lum  mazmunda  ishlatilayotgan  bo`ladi.  Barqaror  so`z  birikmasining  mazmunan 

to`liq  tarkibi  gapning  mustaqil  bo`lagini  anglatmaydi,  lekin  barqaror  birikma  bir  butunlikda 

gapning  bir  bo`lagini  barpo  etadi,  maqol  bundan  mustasno,  chunki  uning  tuzilishi  butun  boshli 

gap bilan teng bo`lishi mumkin. 

Barqaror birikmali so`zlar tilning frazeologik birikmalari deb ham yuritiladi. Frazeologik 

birikmalar  ikki  yoki  undan  ko`p  so`zlardan  tashkil  topadi,  u  bir  tushunchani  ifodalashi  va  bir 

so`zga  ekvivalent  bo`lishi  mumkin,  odatda  u  bir  so`zli  sinonimik  ekvivalentga  ega  bo`ladi, 

sintaktik  jihatdan  gapning  bir  bo`lagini  barpo  etadi.  Tuzilishiga  ko`ra  frazeologik  birikmalar 

ulkan  hilma-hillikni  o`zida  namoyon  etadi.  Frazeologik  birikmalarning  tarkibi  o`rtasidagi 

semantik  bog`lanishlar  turlicha  bo`lishi  mumkin:  bunday  birliklar  tarkibiga  kiruvchi  so`z 

o`zining ma`no mustaqilligini yuqori yoki past darajada saqlab qoladi. 

XX  asr  tilshunoslarining  eng  bahsli  mavzularidan  biri  –  bu  frazeologik  birikmalarning 

lug`atdagi o`rni va bu tilning chegaralari haqida munozaralar yuritishdan iborat edi.  

Ingliz  va  amerikalik  olimlar  frazeologik  birikmalarni  asosan  tilshunoslikning  bir 

muammosi  sifatida  talqin  etishgan.  Ular  o`z  e`tiborlarini  frazeologik  birikmalar  va  iboralar 

lug`atlarini  tuzishga  qaratishgan.  Bunday  qilishdan  ko`zlangan  asosiy  maqsad  tajriba  o`tkazish 

 

 

 



11 

 

 



 

bo`lgan  xolos,  ya`ni  ular  barchani  ham  mahalliy  aholini,  ham  xorijliklarni  so`zlashuvdagi 

iboralar  kitobi  bilan  ta`minlashgan  va  xorijliklar  va  sof  inglizlarning  muhim  farqli  jihatlarini 

ko`rib  chiqqanlar.  Bu  yondashish  qisman  didaktik,  qisman  stilistik  bo`lgan.  Masalaning  bu 

tomoni kelajakda alohida maxsus ilmiy tadqiqotlar olib borishga undaydi. 

Savollarning cheki yo`q edi, bir tomondan bu turdagi lug`atlar nafaqat so`z birikmalarini, 

balki  ularning  kelib  chiqishi,  ta`sirchanligi  nuqtai  nazaridan  qiziq  bo`lgan  alohida  olingan 

so`zlarni  ham  o`z ichiga olgan bo`lsa, ikkinchi  tomondan esa salomlashishlar, maqollar, allalar 

va  asarlardan  olingan  so`z  birikmalari,  masalan,  “fat-head”  birikmasi  ingliz  tilidagi  “a  fool” 

so`ziga  teng,  bu  esa  o`zbek  tiliga  ahmoq  deb  tarjima  qiliandi.  Shuningdek  the  Dickens  –  iblis, 




Download 0,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish