Reja: Asosiy vositalar hisobining ahamiyati va vazifalari

2. Asosiy vositalarni turkumlash va baholash

Asosiy vositalar bajaradigan vazifasiga ko‘ra ishlab chiqarish va noishlab chiqarish vositalariga bo‘linadi. Ishlab chiqarish asosiy vositalari bevosita moddiy ne’matlarni yaratishda ishtirok etadigan vositalaridir, Noishlab chiqarish asosiy vositalari guruxiga uy-joy hamda kommunal-xo‘jalik maishiy xizmat, soglikni saklash, ta’lim va boshqalarning asosiy vositalari kiritiladi.

Ishlab chiqarish va xo‘jalik faoliyatida asosiy vositalar ob’ektlardan foydalanish darajasiga ko‘ra quyidagi guruxlarga bo‘linadi:

• 
  foydalanilayotgan;
  
• 
  zaxirada turgan;
  
• 
  ishlamayotgan asosiy vositalar.
  

Asosiy vositalarning bunday guruxlanishi ulardan foydalanish samaradotlya baholash, eskirgan vositalarni almashtirish, keraksiz asosiy vositalarni boshqa korxonaga berish yoki sotish to‘g‘risida qaror qabul qilish, shuningdek ularning eskirishn::hisob-kitob qilish uchun zarur.

Asosiy vositalar natural-moddiy tarkibiga ko‘ra quyidagi guruxlarga bulinadi

• 
  er;
  
• 
  erni obodonlashtirish bo‘yicha kapital sarflar;
  
• 
  imoratlar;
  
• 
  inshootlar;
  
• 
  o‘zatuvchi moslamalar;
  
• 
  mashina va jixozlar; ye
  
• 
  transport vositalari;
  
• 
  asbob-uskunalar;
  
• 
  ishlab chiqarish inventarlari;
  
• 
  xo‘jalik inventarlari;
  
• 
  ish xayvonlari va maxsuldor chorva;
  
• 
  ko‘p yillik daraxtlar;
  
• 
  boshqa asosiy vositalar.
  

Yer amaldagi qonunchilikka binoan korxonaga mulk tarzida berilgan yer mayds O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 17-moddasiga binoan, «yuridik shaxs: kodeksi va boshqaqonun xujjatlariga muvofiq doimiy egalikqilish, doimiy fonda, muddatli (vaqtincha) foydalanish, ijaraga olish va mulk xukuki asosida yer uchastka ega bulishlari mumkin». Yerning qiymatiga uni xarid qilishda kuchmas mulk agentlik to‘lanadigan komission to‘lovlar, advokatlik xizmati uchun haq xarid qilishdagi to‘lovlari, drenaj qiymati, yerni tozalash va boshqa xarajatlar qo‘shiladi.