Reja: 1 Istiqlol davri o`zbek sheriyatiga xos xususiyatlar

Савол “Сиз она ватан учун, унинг меҳрибонлиги учун қандай жавоб бермоқчисиз?” ўқувчилар берилган саволга ўз фикрларини баён этадилар.

Ўқувчиларнинг тарихий шахслар ҳақида билимини мустахкамлаш борасида шеърдаги Темур Малик. Муқанна, Широқ кимлар, ва улар ҳақида нималар биласиз?. Шоир шеърида уларнинг номларини нима мақсадда келтирган деб ўйлайсиз? Деган саволларни ҳам ўқувчиларга ҳавола этиш мумкин. Ўқувчилар бобоколонларимиз ҳақида билганларини гапиришади, ҳамда шоир улар билан фахрлангани учун шеърида номларини қайд этганини айтадилар.
Шеърдаги
“Ким Қошғарни қилди макон,
Ким энасой томонда.
Мисраларида шоир нималарни назарда тутган деб ўйлайсиз? Деган савол ўқувчиларни анчагина ўйлантириб қўйиши мумкин. Улар шоир Фурқат Қошғарда қолиб кетганини айтишлари мумкин. Аммо энасой дарсёси бўйларида қолиб кетган юртдошларимиз, аждодларимиз ҳақида фикр айтолмайдилар. Шунда ўқитувчи ўқувчиларга қўшимча адабиётлардан фойдаланиб Энасой дарёси ва унинг бўйларида яшаган туркий халқлар ҳақида маьлумот беради ва ўқувчиларнинг ўзлари ҳам бу ҳақда маьлумот йиғишларини ихтиёрий вазифа қилиб топширади.
Дастурда ажратилган 3 соат сўнги 3- машғулотида М.Юсуфнинг ҳаёт йўли ва дарсликда берилган тўртта шеьри ўрганиб бўлинади. Ўқувчиларнинг билимини мустахкамлш мақсадида АУКЦИОН ўйинини ўтказиш мумкин. Бунда олдиндан тайёрланган савол асосида ўқувчилар балл тўплашади ва “5”, “4”, “3” баҳоларига давогарлик қилишади. Уй вазифаси сифатида М. Юсуф ҳаёти ва ижоди ҳақида қўшимча маьлумот йиғиш топшириғи берилади.


UMUMIY XULOSALAR
20-asrning 90 yillari boshidan etiboran o’zbek xalqi o’z tarixining tamomila yangi bosqichiga kirdi. Va millat hayotining estetik ifodasi o’laroq istiqlol adabiyoti, istiqlol she’riyati deb atalmish hodisa yuzaga keldi. Istiqlol davri o’zbek adabiyoti ko’p asrlik milliy adabiyotning mantiqiy davomi edi. Bu adabiyot milliy adabiyot taraqqiyotidagi shunchaki bir bosqich bo’lmay, qator belgilarga ega bo’lgan o’ziga hos badiiy-estetik voqelikdir.
Mustaqillik davri o’zbek she’riyati olam hodisalari va oadam ruhiyati qarralariga xilma-xilqarash, olamning mavjudlik yo’sini va undagi tartibotlarni turlicha izohlash imkoniyati mahsuli bo’lgan she’riyatdir. Mustaqil o’zbek davlati badiiy adabiyotni sho’ro zamonida bo’lgani kabi o’z monopoliyasiga aylantirishga urinmay qo’yishi bilan ijod erkinligiga sharoit yaradi. Bu adabiyot siyosatga bo’ysindirilmagani uchun ham ijodkorning kongil ishiga aylandi.
Bugungi o’zbek she’riyati millat ahlining ko’ngli, sezimlari va ruhiyatini tasvirlashga e’tibor qaratishi natijasida inson asosiy badiiy qadriyatga aylandi. Mustaqillik davri o’zbek she’riyati chinakamiga xilma-xil tamoyillar asosida qurilgan she’riyat bo’ldi. Ya’ni quyidagi 4 tamoyil uning asosiy ustunlarini tashkil etadi:

• 
  she’riyatda milliy g’oya, mafkura va Vatanga muhabbatning badiiy ifodasi
  
• 
  islom asotirlari va g’oyalarining badiiy talqini;
  
• 
  lirikada muhabbatning o’lmas, adabiy va azaliy mavzu ekani;
  
• 
  Modernizm va modern yo’nalishidagi sh’riyat.
  

Istiqlol davri she’riyatining qisqalikka intilishi (yapon, xitoy, koreys she’riyatidagi tanka⁷, xokku⁸, syaoshi⁹ she’r shakllaridan foydalanish ) shunchaki modaning ketidan quvish bo’lmay, chuqur ichki mantiqqa ega. Bu she’riyat o’quvchiga ishonch, uni badiiy so’zning iste’molchisigina emas, balki, sheriy holatni tuyish jarayonining ishtirokchisi martabasiga ko’tarishning natijasidir.
Xullas, poeziyaning o’z asl manbasiga qaytganligi, nazokatli ifodalar orqali tasvirlashga o’tilganligi istiqlol davri o’zbek she’riyatiga hos asosiy hususiyatlardan biri bo’ldi deyish mimkin.