Registon ansambli

Tilla Kori madrasasi

O'n yil o'tgach, Yalangtush biy Bahodur Sherdor madrasasini qurgandan so'ng, Mirzo Ulug'bek tomonidan qurilgan Karvonsaroyni qayta qurish imkoniyati bo'lmaganligi sababli, Yalangtush-biy karvonsaroy o'rniga madrasa-masjid qurdirgan. Keyinchalik u Tilla Kori (oltin bilan bezatilgan) deb nomlangan. Tilla Kori qurilishi tugallangandan so'ng Registon maydoni mukammal me'moriy ansamblni shakllantirdi. Ushbu binoning me'mori to'liq ansamblni ta'minlash uchun binoni boshqa madrasalar bilan bog'ladi. Qurilish jarayonida o'sha paytdan boshlab me'moriy qoidalar qo'llanilmadi. Me'mor madrasaning jabhasini uzoq vaqt davomida qurgan.

Madrasa-masjid masjidining umumiy tarkibi markaziy o'rinni egallashi kerak edi, ammo me'mor nosimmetrik hududda bitta markaziy hovli bo'lishini xohlamadi. Tilla Kori madrasasining me'moriy jabhasi ikkita madrasa bilan bir xil. Masjid g'arbiy tomondan asosiy va bir qavatli xudjras bilan o'ralgan.

Asosiy jabhasi ikki qavatli bo'lib qurilgan va bu Mirzo Ulug'bek va Sherdor madrasalarining buyukligi va go'zalligini ta'minlaydi. Hovlida simmetriya bo'lishi uchun fasadning har bir o'rta qismida portal qurilgan. G'arbiy jabhada katta masjid joylashgan. Masjidning markazida Makka tomon yo'naltirilgan "mehrab" bor va mehrobning o'ng tomonida Minbarning marmar zinalari bor (voiz uchun balandlik).

Asosiy xonalar, hatto marmar (devorning pastki bezatilgan qismi) naqsh va oltin bilan bezatilgan edi. Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov rahnamoligida Ulug'bek madrasasining birinchi qavati qayta qurildi va madrasa oldingi holatga keltirildi. Sher Dor va Ulug'bek madrasalarida rekonstruktsiya ishlari juda yaxshi olib borildi.

Afrasiyob shaharchasi va muzeyi.

Afrasiyob - Samarqand tarixi haqida ma'lumot beradigan arxeologik yodgorlik. Maydon 219 gektarlik shaharni egallaydi. Arxeologlar bu erda 11 madaniy stratmiyaga aniqlik kiritdilar. Biz haqiqatan ham shaharning zamonaviy joylarida joylashgan kuchli qal'a xarobalarini, qadimiy mudofaa devorlari va kanallarni ajratib ko'rsatishimiz mumkin. Sh.Toshxo'jaev, Y.G'ulomov, M.Isomitdinov, B.B.Bartola, V.L.Vyatkinov Afrasiyabda qazish ishlarini muntazam ravishda olib borganlar. ArKeologlarning maxsus guruhi 1958 yilda Samarqandda tashkil etilgan. Shunga ko'ra qadimiy tarix va turli xil ma'lumotlar joylari to'plangan. Ekspeditsiya 30 yil davomida 50 dan ortiq narsalarni qazishni aniqladi. Afrasiyobning arxeologik davri aniqlandi va shaharning turli geografik rejasi tuzildi. Arxitektura, moliyaviy va ma'naviy madaniyat, ishlab chiqarish, numizmatika to'plandi va umumlashtirildi. O'sha davrga tegishli eng mashhur naqshlar topilgan. Maqolalar va monografiyalar nashr etildi. O'zbekiston-Frantsiya ekspeditsiyasi 1989 yildan beri Afrasiyabda ishlamoqda. Samarqand davlat muzeyi - ma'bad ekspeditsiyasi 2010 yilda ish boshlagan. Ular uni 8 asr oxiri va miloddan avvalgi 3-2 asrda qurishni o'rganishgan. Arxeologik topilmalar shaharning g'arbiy tomonidagi Afrasiyab muzeyida saqlanadi. Birinchidan, Afrasiyab muzeyi 1970 yil 24 oktyabrda Samarqand muzeyi sifatida ochilgan. Arxeologik joylar, ma'muriy yodgorliklar relefi xaritasi 19-asrda tashkil etilgan. Afrasiyab muzeyining birinchi zalida qadimiy narsalar qo'yildi. Ikkinchi zalda tarixiy narsalarning birinchi asri namoyish etilmoqda. Samarqandning 2750 yillik tarixi haqida ma'lumot beradigan eng qimmatbaho ko'zalardan biri. Tarixan mil. 8 asr oxiri - 7 asr boshlarida ko'zalar haqida. Bundan tashqari, katta ko'zaning namunasi, 6-4 asr B.C idishlari, metall va tosh buyumlar joylashtirilgan. Muzeyning uchinchi zalida mudofaa devorlari, qurollar, tangalar, plitalar, tosh va yog'och buyumlar bozori joylashgan. Samarqandning barcha ob'ektlari madaniy hayotni muzeyning to'rtinchi zalida joylashgan B. 4-asrdan 4-asrgacha namoyish etishni rejalashtirmoqdalar. Ob'ektlar olovga va ajdodlarning ruhiga bog'liq. Bundan tashqari, devorda raqqos haykalining surati, shakd, terining yozuvi, balans toshlari, temir, suyak buyumlari joylashtirilgan. Aynan muzeyning beshinchi zalida. Markaziy zal 7 asrga oid devor rasmlariga to'la. Eng qimmatbaho narsalardan biri bu Varxuman maqbarasini ko'rishga kelgan elchilarning rasmidir.

G'arbiy devor

Endi biz kirishga qarama-qarshi bo'lgan g'arbiy devorga burilamiz. Rasm saqlangan chap tomonning yuqori qismida biz oq kiyim kiygan odamni ko'rishimiz mumkin va pastki qismida esa so'g'd alifbosida 16 ta satr mavjud (so'g'd tili Sug'dda keng tarqalgan edi. So'g'd alifbosi aramiy alifbosidan olingan). Chiziqlar Unleash avlodi bo'lgan shoh Varkhuman tomonidan elchilarni qabul qilish jarayonini tasvirlaydi. Xitoy tarixchilari faqat bitta shoh Varxumanni tilga olishgan; 655 yilda qirol Varxuman tanga fuqarolik ishlari bo'yicha elchilarni yubordi. Bu Eron bilan urushdan keyin arablarning xavf-xatarlariga qarshi harakatlarga aylandi. Varkhuman g'arbiy devorning pastki qismida elchiga sovg'alar bilan yurish marosimlari satrlarning yozilishiga mos keladi. Ushbu manzara ochiq joyni tasvirlaydi, u erda biz ilgaklardagi nayzalarni va o'ng tomonida niqoblar bilan bezatilgan qalqonlarni ko'ramiz. Ikkinchi qatorda uzun sochli odamlar bor, ular orqa tomonlari bilan tomoshabin oldida o'tirishadi, ular gubernatorning xususiy qo'riqchisi turklar kabi ko'rinadi. Miloddan avvalgi 550-630 yillarda So'g'diyon xonliklari O'rta Osiyodagi birinchi yirik davlatga "G'arbiy Turklar" imperiyasiga (G'arbiy Turk Xoqonligi) qaram bo'lishgan va Xoqonat vayron qilinganidan keyin ular bir necha harbiy qismlarni qurgan (yaratgan). Endi biz uchta odamni yozuvlar oldida muhokama qilamiz. Ular qilich va pichoq bilan qurollangan va kiyimlari turli xil hayvonlarning rasmlari bilan bezatilgan. Ular Sosoniy Erondan Xitoygacha bo'lgan davrda kiyingan. Ulardan biri zargarlik buyumlarini, boshqalari esa ipak rulolarni olib yuradi. Oq va qora rangdagi odamlar navbatma-navbat kelishadi, bu esa Sug'dda ikki xil rangdagi odamlar bo'lganligini ko'rsatadi. Yozuvlarda aytilganidek, qorong'u markaziy shaxs Shosh gubernatori devonxonasining boshlig'i (Toshkentning qadimgi nomi) kabi ko'rinadi. O'ng tomonda, oddiy kiyimda mo'g'ullarga o'xshaydigan odamlar bor. Ulardan biri (shikastlangan devorning o'ng tomonida) qo'shnisining beliga osilgan ro'moliga tegib turgan qo'shnining orqasida turibdi (bu rasm frantsuz mutaxassisi Aliks Barbe tomonidan qayta tiklash paytida topilgan). Devorning o'rtasida marosim tomon ikki nosimmetrik guruh odamlar yurishmoqda. O'ng tomonda Xitoy elchilari yurib, qora shlyapalar kiyib, meva va ipak buyumlar (tovarlar) olib yurishmoqda. Qizil qirrali belgilangan xitoyliklarning boshqa rasmlarini bu erda ham ko'rish mumkin (e'tibor berilgan). Tadqiqotlardan biriga ko'ra, rasmlar ustida ishlayotganda o'zgarishlar amalga oshirildi. Belgilarning o'ng tomonida uzun sochli turklar yurishadi. Bu safar ular chet el elchilari deb ta'riflanadi. Bundan tashqari, biz voqealarga biroz o'ng tomonda e'tibor bermoqdamiz.

Bu erda uchta odam tasvirlangan, ular yoqalari ustiga tikilgan kaputli, paltolarida uzun va baland etiklari bor. Bu odamlar tog'li hududlarning elchilari bo'lib ko'rinadi (endi bu rasmlarni zo'rg'a ko'rish mumkin). Ularning orqasida sochlari bilan patlari bo'lgan ikki kishi turibdi. Ushbu shlyapa Xitoyning Tan imperiyasiga qo'shilgan Koguryo qirolligidan bo'lgan koreyslarga tegishli.

Devorning yuqori qismi vayron bo'lgan va hozirgi kunda u erda nima tasvirlangani noma'lum.