Referati mavzu: "Matematikadan modul texnologiyasi asosida amaliy mashg’ulotlarni tashkil etish metodikasi."

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT VILOYATI CHIRCHIQ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

5А110101 – Aniq va tabiiy fanlarni o’qitish metodikasi (matematika) ta’lim yo’nalishi

2-kurs magistranti Eshmetova Sabohatning OTMO’M fanidan yozgan

REFERATI

Mavzu: “Matematikadan modul texnologiyasi asosida amaliy mashg’ulotlarni tashkil etish metodikasi.”

Bajardi: Eshmetova S.D.

Qabul qildi: t.f.d. prof. B.Sh. Rajabov.

Toshkent – 2021

Reja:

1. 
   Modul dasturining mazmuni va mohiyati.
   
2. 
   Modulli taʼlim asosida oʼquv faoliyatini tashkil etish bosqichlari.
   
3. 
   Matematikadan modul texnologiyasi asosida amaliy mashg’ulotlarni tashkil etish.
   

Modulli metod oʼzining strukturaviy tuzilishiga koʼra asosiy didaktik

tamoyillar – ilmiylik, sistemalilik, soddadan murakkabga borish, individuallashtirish va boshqalarni qamrab olgan boʼlib, asosiy metodlardan esa mavzuning strukturaviy tuzilishiga koʼra - oʼtilgan mavzudagi yangi mavzuga kerak boʼladigan asosiy qonuniyatlar, faktlar, qoidalar, taʼriflar, mustaxkamlovchi, tasdiqlovchi fikrlar majmuasini, yangi mavzuga oʼtish uchun yaroqli boʼlgan va yangi mavzuga uzluksiz oʼtishni taʼminlovchi qoida-qonuniyatlarning darajasini koʼtarish, yangi mavzuni bayon qiluvchi asosiy richaglarni ajratish va ularni hammutanosiblikda ishlashini taʼminlovchi hususiyat va sifatlarni yaratish, yangi mavzuni ham sifat ham mazmun jihatdan toʼldirilgan turkumini misol va masalalar bilan toʼldirmasini joriy qilish va yaratish, yangi mavzuni rivojlantirib, kelgusida oʼtiladigan mavzu darajasiga yetkazish, shu mavzu darajasida tekshirilishi lozim boʼlgan nazariy va amaliy bilimlar tekisligini aniqlash, foydalanish imkoniyatlarini aniqlash, hulosalash kabi bosqichiy boʼlaklarning strukturaviy ham mazmuniy tuzilishi va uning amaliy ahamiyatini aniqlab beruvchi modulni yaratilishi va ketma-ketlikni oʼzida aks ettirgan talab va savollarni yaratilishi va ularni oʼquvchilar yoshiga, bilim darajasiga, sinfi yoki kursiga qarab tayyorlangan boʼlishligi oʼquvchilarga beriladigan bilimlar sistemasini yaratilishiga va undan unumli foydalanishga imkoniyat yaratib beradi.

Modulda keltirilgan savollar ketma-ketligi quyidagi shartlarni qanoatlantirishi koʼzda tutiladi:

- oʼrganilayotgan mavzu asosiy tushunchalarini kiritishga yordam beruvchi avval oʼrganilgan tushunchalarni takrorlash;

- yangi mavzu tushunchalari, tasdiqlarini soddadan murakkabga tomon xarakatlanishini taʼminlash;

- tushunchalar orasidagi oʼzaro bir tomonlama va ikki tomonlama bogʼlanishlarni yoritish;

- nazariy bilimlarning amaliy mohiyatini ochib berish;

- mazkur mavzuning oʼquvchi tanlagan kasbini egallashidagi oʼrni va kasbiy faoliyatidagi ahamiyatini ochib berish;

- mavzuni imkon qadar toʼliq qamrab olish-ilmiy, amaliy, oʼz-oʼzini nazorat;

- oʼquvchilarni na faqat oʼquv qoʼllanmalari balki ilmiy adabiyotlarga ham murojaat etishga chorlash;

- oʼquvchilarni mustaqillikka, izlanuvchanlikka, ijodkorlikka daʼvat etish;

- oʼquvchilarda tartibli, sistemalashgan, izchil, muntazam, tabaqalashtirilgan bilimlar olish koʼnikmalarini shakllantirish;

- oʼquvchilarning mantiqiy ogʼzaki va yozma nutqini rivojlantirish.

Oʼquvchilar tomonidan modulga mustaqil tayyorgarlik koʼrish - modulga aniq javoblar topish, javoblarni tahlil qilish asosida aniq natijalar olishga oʼzini tayyorlashi yuqorida qayd qilganimizdek, oʼquvchilarda har bir mavzu uchun mustaqil fikrni yuzaga kelishini va oʼqituvchining bergan savollariga beriladigan javoblarni ham mantiqiy, ham matematik jihatdan tiyrak va ravon boʼlishini taʼminlashda yoki shunday tafakkurni hosil qilishda muhim ahamiyat kasb qiladi.

Modulli oʼqitish metodi oʼzining texnologik strukturasiga nisbatan talabada albatta maʼlum bir (10-12) qadamdan keyin mustaqil fikr yuritish sifatini tarbiyalashi bilan birgalikda, maʼlum maʼnoda mustaqil ijod namunalarini yaratishda ham muhim ahamiyatga egadir. Shuning uchun ham har bir modul oʼzining strukturaviy tuzilishi boʼyicha qaysidir modulning davomi yoki qaysidir modulning boshlanishi boʼlishi ehtimoldan holi emas. Bu uzviylik bevosita oʼquvchilarda ham uzviylik, sistemalilik, soddadan murakkabga borish va boshqa ayrim sifatlarni tarbiyalaydi-ki, bu sifatlar oʼquvchilarda oʼziga hos matematik iroda va qobiliyatni yuzaga keltiradi.

Har bir modul muammosi talabalarning oldingi bilimlar banki imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda; bilimlar zahirasini tasdiqlangan matematik taʼlim mazmuniga javob beruvchi yoʼnalishda toʼldirish, takomillashtirish maqsadida; mazkur muammoni hal etib boʼlgach talabalar bilimi muammo yuzasidan talabalar bilim darajasiga qoʼyiladigan talablarga javob bera oladigan boʼlishi, yaʼni oldindan olinadigan natijalarning ijobiy boʼlishiga qatʼiy ishonch asosida puxta ishlab chiqiladi.

Talabalarning muammoni hal etish uchun zarur boʼlgan bilimlarini esga olish, sistemalashtirish, qoʼyilgan muammo nuqtai nazaridan qayta tahlil qilishlari uchun har bir modul oʼtilgan mavzularni takrorlash savollaridan boshlanadi. Qoʼyilgan muammoni talabalar tomonidan oʼzlashtirilishini onsonlashtirish va ular fikrini kerakli tomonga yoʼnaltirish, tartibli rivojlanishini taʼminlash maqsadida muammoni hal etish bir qancha bosqichlarga ajratiladi, har bir bosqich qoʼyilgan muammoni hal etishga olib boruvchi kichik muammolardan tashkil topadi. Belgilangan tartib asosida talabalar har bir bosqich muammolarini hal etib boradilar va natijada modul muammosini hal etadilar.

Matematikani modulli oʼqitish texnologiyasining konseptual holatlari quyidagilarni tashkil etadi:

1. Oʼquv jarayonini algoritmlash.

2. Modullilik printsipi yaʼni taʼlim mazmunini tugallangan qismlarga ajratib strukturalash.

3.Tushunishning barcha bosqichlarida tugallanganlik va muvofiqlashganlik.

4. Nazariy materiallarni bloklarda mustahkamlash.

5. Аsosiy qoida–individuallashtirish va tabaqalashtirish.

6. Faoliyatli yondoshuv: faoliyatning barcha tuzilmalarini qoʼllash

(maqsadli, rejali, tashkiliy, ishchanlik, natijani nazorat qilish va

baholash).

7. Koʼp yoqlamali yondoshuv: oʼquvchilarning oʼz – oʼzini boshqarishi va oʼz – oʼzini rivojlantirishi.

8. Oʼqituvchi va oʼquvchining hamkorlik printsipi.

9. Modulda oʼquv materalini deduktiv mantiq asosida berish: umumiylikdan xususiylikkka oʼtish.

10. Nazariy materialni uzluksiz oʼrganish.

11.Oʼquv axborotini zichlashtirish (umumlashtirish).

Oliy ta’limda 1-kurslarga matematik analiz fanini quyidagi modullarga ajratib o’qitamiz:

1. 
   Haqiqiy sonlar to’plami.
   
2. 
   Sonli ketma-ketliklar.
   
3. 
   Funksiya tushunchasi.
   
4. 
   Funksiyaning limiti.
   
5. 
   Uzluksiz funksiya va uning xossalari.
   
6. 
   Asosiy elementar funksiyalar.
   
7. 
   Hosila va differensial.
   
8. 
   Differensial hisobning asosiy teoremalari.
   
9. 
   Hosila yordamida funksiyani tekshirish.
   
10. 
    Aniqmas integral.
    
11. 
    Ratsional funksiyalarni integrallash.
    
12. 
    Sodda irratsional.
    
13. 
    Aniq integral.
    
14. 
    Xosmas integral.
    
15. 
    Aniq integralning tadbiqlari.
    

Endi ba’zi bir modullarga doir misollar yechilishini ko’rib chiqamiz:

Aniqmas integral.

№ 1

)²dx aniqmas integralni hisoblang.

)²dx= .

Ratsional funksiyalarni integrallash.

№ 2

ni hisoblang.

Integral ostidagi kasrni sodda kasrlarga ajratamiz:

, .



.

Aniq integral.

1. 
   O’zgaruvchilarni almashtirish usuli.
   

№ 3

ni hisoblang.

=

2. 
   Bo’laklab integrallash.
   

№ 4





Aniq integralning ba’zi tadbiqlari.

№ 5

– yoy uzunligini topish formulasi.

[-a, a] (a>0) oraliqda ushbu zanjir chiziq yoyining uzunligini toping.

Avval funksiyaning hosilasini hisoblab, ni topamiz: