|
1865 yilda N.I.Pirogovning “Umumiy harbiydala jarrohligi asoslari” kitobida keltirilgan. . YAqin distansiyadan shikastlanishda kirish teshigi atrofida o‘q otishning qo‘shimcha omillarining ta’sir belgilari aniqlanadi diametridan kichikroq kirish teshigidan kattaroq Shilinish hoshiyasi yaqqol bo‘ladi, kengligi 1-3 mm ko‘pincha bo‘lmaydi Ifloslanish hoshiyasi bo‘ladi bo‘lmaydi Ya qin distansiyada teshik atrofida qo‘shimcha omillar bo‘ladi bo‘lmaydi Yara sohasidagi yumshoq to‘qimalar muftasimon qon quyilish, to‘qimalarning qatlamlarga ajralishi assimetrik qon quyilishlar; to‘qimalarning qatlamlarga ajralishi bo‘lmaydi Yassi suyaklarning shikastlanishida o‘q kirgan sohada kesik konus shaklidagi defekt hosil bo‘lib, snaryadning harakat yo‘nalishi kichik asosdan katta asos tomonga bo‘ladi. Uzun naysimon suyaklarda o‘q kirgan tomonda radial darzlari bo‘lgan dumaloq defekt aniqlanadi, o‘q chiqqan tomonda esa suyak defekti kattaroq va undan boshlangan darzlar uzunasiga yo‘nalgan bo‘ladi Chiqish teshigi turli – dumaloq, oval, yoriqsimon, yulduzsimon shakllarda bo‘lishi mumkin. Uning o‘lchamlari kirish teshigiga nisbatan kattaroq, chetlari notekis, tashqariga qayrilgan bo‘ladi. Ushbu sohadagi yumshoq to‘qimalarda assimmetrik joylashgan qon quyilishlar vujudga keladi, to‘qimalarning bir-biridan ajralishi kuzatilmaydi. Chiqish teshigi uchun to‘qima defekti xos emas. Faqat tananing uncha qalin bo‘lmagan sohalarining (masalan, bilak, elka) shikastlanishida chiqish paytida katta energiya saqlangani sababli o‘q yulma ta’sir etib, to‘qima defektini vujudga keltirishi mumkin. Ushbu defekt ham konus shaklida bo‘lib, uning uchi tashqariga yo‘nalgan bo‘ladi. Chiqish teshigi chetlarida shilinish va ifloslanish hoshiyalari, jarohat atrofida esa qo‘shimcha omillarning ta’siri belgilari bo‘lmaydi. Faqat o‘qning chiqish sohasida tana qattiq jismga zich tiralib turgan holatlarda yara chetida shilinish hoshiyasi vujudga kelishi mumkin.
4.10. Sochmali patronlardan shikastlanish Sochmali patronlar silliq stvolli ov miltiqlarida ishlatiladi. Bunda vujudga keladigan shikastlanishlarning xususiyatlari asosan qurol va sochmali patronning tuzilishi bilan bog‘liq. Bu turdagi qurollardan otishda yaqin distansiya uzunroq masofani tashkil etadi. Xususan, porox va metall zarrachalarining ta’sir belgilari 200–500 sm. masofada aniqlanishi mumkin. Sochmalarning uchish masofasi 200–400 m.ni, katta sochmalarniki esa 600 m.ni tashkil etadi. Tiqinlar 40 m.gacha bo‘lgan masofada mexanik, ba’zan termik ta’sir ko‘rsatadi. Sochmali patronlardan shikastlanishda odatda ko‘r yaralar vujudga keladi. Stvol va jabrlanganlarning o‘rtasidagi masofa bo‘yicha sochmalarning kompakt, nisbiy tarqalma va tarqalma ta’sirlari farqlanadi. Stvol tanaga tiralganda yoki 1 metrgacha bo‘lgan masofadan otilganda, sochmalarning kompakt bir butun ta’siridan o‘lchamlari patronning diametriga teng bo‘lgan bitta kirish teshigi vujudga keladi. 5 metrgacha bo‘lgan masofadan otishda sochmalarning nisbiy tarqalma ta’siri kuzatiladi. Bunda kompakt ta’sirdagiga o‘xshash bitta asosiy kirish teshigi va uning atrofida ayrim tarqalgan sochmalarning ta’siridan mayda dumaloq shakldagi kichik o‘lchamdagi yaralar hosil bo‘ladi. Masofa bundan ham kattaroq bo‘lganda patrondagi sochmalar yoyilib alohida tarqalma ta’sir ko‘rsatishi natijasida mayda shakli va o‘lchamlari o‘xshash yaralar vujudga keladi (rasm 4.8.). 94 Rasm 4.8. Sochmalarning tarqoq ta’siri. 4.11. Snaryadsiz (bo‘sh) patronlardan shikastlanish Bu turdagi patronlarda asosiy snaryad – o‘q yoki sochmalar bo‘lmaydi va shikastlanish asosan tirab yoki yaqin distansiyadan otishda porox gazlarining ta’siri natijasida vujudga keladi. Ba’zan patronlardagi tiqin, gilzaning yuqori qismidan ajralgan bo‘laklari bir necha metr masofada ham ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Tirab otilganda porox gazlarining ta’siridan katta to‘qima defekti bo‘lgan, chetlari yoriqli kirish teshigi hosil bo‘ladi. Odatda ko‘r yaralar etkazilib, yara kanalining uzunligi qurolning quvvatiga bog‘liq. Xususan, karabindan snaryadsiz patron bilan otilganda, yara kanalining uzunligi 10–15 sm.gacha bo‘lishi mumkin. Porox gazlari ko‘krak va qorin bo‘shliqlariga o‘tganda ichki a’zolarning yorilishi kuzatiladi. Stvolni kalla asosiga qaratgan holda, bo‘yinga tirab otilganda bosh miya va uning pardalari ostiga qon quyilishlar vujudga keladi. Bir necha santimetr masofada otilganda snaryadsiz patronlardan jiddiy jarohatlar etkazilmaydi. Bunda terining mayda yuzaki yorilishlari hamda qurum, porox zarrachalari bilan qoplangan doira shaklidagi shilinma aniqlanadi. Zamonaviy jangovor mayda kalibrli qurollar uchun mo‘ljallangan snaryadsiz patronlarda plastmassa o‘qlar bo‘ladi va ular stvoldan chiqishda mayda bo‘laklarga bo‘linib, bir necha metr masofaga etib borishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
